به گزارش جهانی پرس از برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه خبر ، سه شنبه ۱۹ تیر ۱۴۰۳ با حضور آقای محمد سعید سرافراز دبیر شورای ملی راهبری هوش مصنوعی و آقای محمدرضا معبودیان فعال دانش بنیان و رئیس کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای،جزئیات فعالیت سازمان ملی هوش مصنوعی را تشریح کرد.

مقدمه مجری: امشب در گفتگوی ویژه قرار است که درباره آغاز به کار سازمان ملی هوش مصنوعی صحبت کنیم. در خبر‌های امروز و به ویژه خبر ۲۱ امشب مشاهده کردید که این سازمان امروز با حضور سرپرست ریاست جمهوری و همچنین معاون علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور آغاز به کار کرده، در مورد جزئیات فعالیت این سازمان می‌خواهیم صحبت کنیم.

سوال: آقای سرافراز؛ چه وظایفی برعهده سازمان ملی هوش مصنوعی است، همزمان در خلال صحبت تان بفرمایید که قرار است این سازمان چه کار کند و اساسا هوش مصنوعی یعنی چه؟
سرافراز: توضیح مفهوم هوش مصنوعی هم ساده و هم سخت است ساده است به این معنی که دنبال این هست که بتواند قابلیت‌های ذهنی انسان را ماشین‌ها بتوانند انجام بدهند و پیاده بکنند، ما در یک عصری عصر صنعتی تلاش کردیم که ماشین‌ها بتوانند قابلیت‌های فیزیکی آدم‌ها را تقویت کنند، قوی‌تر آن را انجام بدهند کار‌هایی که شاید یک انسان نمی‌تواند راحت انجام بدهند را براحتی انجام بدهند.

سوال: منظور شما از ماشین یک معنای عام است؟
سرافراز: بله ، هر وسیله مکانیکی در عصر انقلاب صنعتی قرار بوده این نقش را بازی کند امروز قرار است نرم افزار‌ها و ماشین‌های کامپیوتری این نقش را بازی کنند و قابلیت‌های ذهنی انسان‌ها را بتوانند پیاده بکنند، از آن چه که ما می‌بینیم اشیاء را تشخیص می‌دهیم، می‌شنویم، معانی را متوجه می‌شویم، حتی فکر می‌کنیم، مطالعه می‌کنیم، محتوا تولید می‌کنیم، تشخیص می‌دهیم، همه این قابلیت‌ها قرار است که ملموس‌تر بتواند پیاده بشود.

سوال: مصداقی‌تر بفرمایید:
سرافراز: ما سابقا یک تصویری که می‌دیدیم خیلی نرم افزار‌ها خودشان اگر به آنها نمی‌گفتیم که اگر یک شکلی دیدی و یک شیئی دیدی، این شی قراراست مثلا لیوان آب باشد، قرار است یک خودرو باشد یا قرار است هر چیز دیگر باشد، نمی‌توانست تشخیص بدهد، امروز ماشین این قابلیت را دارد، نرم افزار کامپیوتر این قابلیت را پیدا کردند که خودشان تشخیص بدهند، با دیدن یک مجموعه‌هایی، یک نمونه‌های چیزی که امروز کارشناسان هم گفتند داده‌هایی در واقع داده‌های نمونه‌ای می‌تواند نمونه‌های جدید راتولید کند، می‌تواند با خواندن کتاب‌های مختلف بیاید از دل این کتاب‌ها مفاهیمی را از کنار هم قرار دادن این کتاب‌ها تولید بکند محتوا تولید کند، در پزشکی میتواند به ما کمک کند، من جلوتر عرض می‌کنم حوزه‌های کاربردی این حوزه هوشمند را، راجع به سازمان.

سوال: این سازمان قرار است چه وظایفی را دنبال کند؟
سرافراز: ما یک هدفگذاری را در کشور مدنظر قرار دادیم در این حوزه، آبان سال ۱۴۰۰ صحبتی که مقام معظم رهبری داشتند یک چشم انداز و یک هدفگذاری را برای کشور در حوزه هوش مصنوعی قرار دادند که ما باید برویم در بین ۱۰ قدرت برتر دنیا در این حوزه قرار بگیریم.

سوال: گفتند الان هفدهم هستیم در حوزه هوش مصنوعی
سرافراز: باید دقیق‌تر راجع به این که در بین ۱۰ کشور یا در بین ۲۰ کشور قرار گرفتن یعنی چه؟ صحبت بکنیم، اگر در شاخص‌هایی یا در زیرشاخص‌هایی بله، حوزه‌های ما بهتر است، در حوزه مقالات و حوزه‌های پژوهشی ما اوضاع خیلی بهتری داریم.

سوال: یعنی جایگاه بهتر از ۱۷؟
سرافراز: نه بهتر به نسبت حوزه‌های کاربردی عرض می‌کنم، جایگاه ما رتبه هفدهم است البته در چند سال اخیر دو سه پله حتی ما این جا تنزل درجه داشتیم، اما در حوزه‌های کاربردی اوضاع خوب نیست رتبه‌های ۴۰-۵۰ بسته به شاخص‌های مختلف حتی تا رتبه‌های ۹۰ هم گزارش شده در شاخص‌های مختلف، البته باید بهبود پیدا کند این شاخص‌ها، اما این هدفگذاری ۱۰ کشور قرار گرفتن ما در هیچکدام از شاخص‌ها نزدیک نیستیم، ما در یک شاخص‌های اساسی، شاخص‌هایی داریم که اوضاع خوبی داریم در حوزه نیروی انسانی ما جزء بهترین کشور‌های دنیا هستیم نیروی انسانی مستعد، تحصیلکرده و با قابلیت پژوهش و توسعه فناوری جزء نقاط کشور ما هست، اما هدفگذاری برای این که برسیم به ۱۰ کشور قبل‌تر باید یک برنامه ریزی منسجمی را داشته باشیم، از آبان ۱۴۰۰ که این هدفگذاری در کشور مدنظر قرار گرفت بعد از فرمایش مقام معظم رهبری، یک حرکتی آغاز شد، این حرکت در دولت با رفت و برگشت‌هایی با این که ما چگونه باید توجه کنیم و چه برنامه‌ای باید طراحی بکنیم برای رسیدن به این هدف؟ دو گام مهم برنامه ریزی شد، یک: تدوین سند ملی هوش مصنوعی که در واقع یک نقشه راه کلانی باشد برای رسیدن به آن قله ۱۰ کشور که هدفگذاری شده و نکته دوم ساز و کار و تشکیلاتی که باید به این موضوع بپردازیم، این ساختار و ساز و کار در اسفند سال ۱۴۰۲ توسط رئیس جمهور شهید، جناب آقای دکتر رئیسی پایه گذاری شد در قالب مرکز ملی هوش مصنوعی، ایشان بسیار به این موضوع اهتمام داشتند، بار‌ها پیگیری کردند، مجدانه خواستار این بودند که یک توجه ویژه‌ای ما بکنیم در کشور به این حوزه و بعد از این که ساز و کار قانونی تاسیس سازمان در خرداد ۱۴۰۳ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد، امروز سازمان هوش مصنوعی را به صورت رسمی در کشور داریم و فعالیت آن را آغاز کردیم.

*موانع پیش روی فعالان حوزه هوش مصنوعی

سوال: آقای معبودیان؛ مشخصا شما با شغل تان درگیر این حوزه هستید در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای مسئولیت کمیسیون هوش مصنوعی را دارید، تا قبل از راه اندازی این سازمان و این مجموعه چه موانعی احیانا پیش روی شما بوده و وجود چنین سازمانی چه کمکی می‌تواند به فعالان این عرصه بکند؟
معبودیان: ما در کمیسیون صحبت‌های فراوانی کردیم برای گسترش استفاده هوش مصنوعی در حکمرانی و امور جاری مملکت و صنعت؛ فکر می‌کنم در اولین جلسه فراکسیون هوش مصنوعی در مجلس ما طرح درخواست خودمان را دادیم که یک نهاد عملا می‌توان گفت که سیاستگزار، تنظیم گر، تضمین گر استفاده و تسهیل گر هوش مصنوعی لازم است که البته چابک باشد مثل بروکراسی‌های رایج در سازمان‌های دیگر نباشد و اتفاقا از بخش خصوصی هم استفاده شایانی ببرد در این حوزه، ما از این جهت خیلی خوشحالیم، احساس می‌کنیم که برای پیشبرد گسترش بازار نیاز به یک متولی قدرتمند در حوزه هوش مصنوعی در کشور داریم و عملا می‌توان گفت که ما همانطور که در گزارش شما هم بود، هم در حوزه زیرساخت، هم در حوزه آزادرسانی دادگان و تولید دادگان ملی خصوصا در حوزه صنعت ما چالش‌های فراوانی داریم که امیدوار هستیم که بتوانیم از کمک این سازمان استفاده بکنیم.

سوال: می‌فرمایید چالش‌ها چیست؟
معبودیان: عرض کردم بحث زیرساخت هست و هم مزرعه پردازشی هست، تولید دادگان هست، ما متاسفانه در مملکت یک نگاه امنیتی به دادگان وجود دارد و اکثرا صحبت که می‌شود انتشار اطلاعات گمنام سازی شده هم به سختی انجام می‌شود ما یک طرح دوام هم داشتیم که مصوب شده بود متاسفانه فروغ جالبی نداشت و ما فکر می‌کنیم که اگر بتوانیم در حوزه دادگان و در حوزه زیرساخت‌های پردازشی کمک‌های شایانی در این حوزه بگیریم انشاالله بتوانیم جایگاه را اصلاح بکنیم، یک توضیح خیلی کوچکی هم بگویم، ما چند تا نگاه در حوزه هوش مصنوعی هست، یک نگاه حکمرانی با هوش مصنوعی هست، یک نگاه حکمرانی بر هوش مصنوعی هست، یک نگاه دیگر حکمرانی برای هوش مصنوعی هست، این سه گانه را ما فکر می‌کنیم که سازمان هوش مصنوعی می‌تواند این سه گانه را، هر سه را جلو ببرد، آن جایی که فقط ما می‌گوییم که می‌خواهیم حکمرانی بکنیم بر هوش مصنوعی، چیزی هست که شاید در بدنه مجلس و سازمان‌های تنظیم گر به آن پرداخته می‌شود، آن جایی که می‌خواهیم با هوش مصنوعی حکمرانی را تقویت بکنیم و استفاده بکنیم جایی هست که مراد اصلی منظور ما است و یک وقت‌هایی هم هست که می‌خواهیم هوش مصنوعی برای این که راه بیفتد حمایت‌هایی بشود و حکمرانی‌هایی انجام بشود، این سه گانه انشاالله توسط این سازمان داشته باشیم.

*نقشه راه سازمان ملی هوش مصنوعی

سوال: آقای سرافراز هم برخی چالش‌ها و موانع را آقای معبودیان توضیح دادند و هم سه گانه را، بفرمایید که چه خواهید کرد به تعبیر دیگر نقشه راه سازمان قرا راست که چه باشد؟
سرافراز: ما از صحبت‌هایی که ابتدای تشکیل این سازمان و این مرکز که امروز تبدیل شد به سازمان مدنظر بود این که ما چه رویکردی را در مواجهه و در نظر گرفتن برای این فناوری داریم؟ بعضی وقت‌ها می‌تواند نگاه ما نگاه تنظیم گری در این حوزه باشد، یک فناوری در کشور می‌خواهد بیاید من می‌خواهم تنظیم کنم، سیاست گذاری کنم، بعضی وقت‌ها ممکن است بگوییم که من نگاهم نگاه توسعه‌ای هست نگاه‌های دیگری هم می‌شود در واقع ما برداشتمان این است، چون هدف گذاری را قرار داده‌ایم هدف گذاری ۱۰ کشور رفتن ما امروز و فوری‌ترین کارمان این است که به مقوله هوش مصنوعی توسعه‌ای نگاه کنیم، بله در کشور بخش‌هایی هستند که صحبت می‌کنند که هوش مصنوعی می‌تواند خطراتی داشته باشد می‌تواند معضلاتی را برای جامعه ایجاد بکند. فناوری است که در همه ساحات زندگی وارد می‌شود از موضوع توسعه فناوری یعنی خود هوش مصنوعی در موضوع توسعه فناوری دخیل است الان فرایند تولید دارو را از ۲۰ سال به زیر ۵ سال دارد در برخی از کشور‌ها و بعضی دارو‌های خاص می‌آورد پس خود توسعه فناوری را می‌تواند مسیرش را عوض کند در حوزه محتوا بسیاری از متن و عکس و فیلم‌هایی که امروز تولید می‌شود قابلیت این را دارد که باز تولید بشود با هوش مصنوعی در صنعت انیمیشن هزینه تولید انیمیشن به ۱۰ درصد هزینه فعلی می‌رسد در حوزه ترافیک دوستان نشان دادم که در حوزه شهر هوشمند متفاوت باشد، حوزه فناوری‌های مالی، حوزه کشاورزی هوشمند، واقعاً همه ساحات بشری را می‌تواند تحت تاثیر قرار بدهد و این تحت تاثیر قرار دادن می‌تواند همزمان که یک رویکرد مثبت بهش نگاه می‌کنیم می‌تواند تهدیداتی را هم برای زندگی داشته باشد، اما اگر شما این فناوری را به عنوان در واقع تهدید کننده نگاه کنید رویکردتان می‌شود مواجهه و بازدارنده می‌شود، اما اگر این را ابزار توسعه ببینید یعنی شروع می‌کنید استفاده از این فناوری آقای معبودیان گفتند مسئله کاربرد را ما در کاربرد امروز در کشور رتبه خوبی را در دنیا نداریم میزان درآمد‌هایی که از هوش مصنوعی است بالا نیست، تعداد صنایعی که عمیقاً دارند استفاده می‌کنند از هوش مصنوعی زیاد نیست ما باید یک رویکرد توسعه‌ای را در کشور در این حوزه در پیش بگیریم برای توسعه چند رکن باید کنار هم بیایند یکی توسعه خود فناوری توسعه فناوری هوش مصنوعی سه رکن را در همه جا می‌گویند کنار هم قرار بگیرد فناوری توسعه پیدا می‌کند، موضوع زیرساخت‌های پردازشی موضوع داده‌ها و موضوع الگوریتم‌ها بعد از اینکه فناوری توسعه پیدا کرد حالا باید به کاربرد وصل شود بیاید به بخش اقتصاد وصل شود ما در هر کدام از این چهار رکن برنامه‌هایی را داریم باید بهش توجه کنیم موضوع اول؛ زیرساخت است چالش کشور، چالش دنیاست، حتی تولید کننده‌های انحصاری در واقع پردازنده‌های مورد استفاده سخت بودن شرایط تامین اینها چالش‌هایی را برای ما دارد موضوع دادگان را مفصلاً دوستان این چالش را گفتند.

سوال: می‌خواهید چه بکنید با هر کدام از اینها؟ 
سرافراز: بله عرض می‌کنم، موضوع دادگان فرصت این را داریم که از داده‌هایی که در دولت جزو بزرگترین تعمیر کنندگان داده است، استفاده کنیم قوانین خوبی امروز است قانون دوام را اشاره کردند قانون حفاظت از داده‌های شخصی الان در دست تصویر است که ما بتوانیم در واقع داده‌های دولت را آزاد کنیم بیاید در خدمت توسعه قرار بگیرد .دولت هم بزرگترین بازار و هم بزرگترین تولید کننده داده است در حوزه زیرساخت که فرمودید ما احتمالاً به زودی یک مزرعه پردازش بزرگ را در کشور راه اندازی می کنیم.

سوال: به زودی یعنی کی؟ 
سرافراز: انشاالله تا پایان سال.

سوال: بعد چقدر سرعت می‌دهد به سایر کارها؟ 
سرافراز: فکر می‌کنم که قبل از این ما اصلاً کاری را انجام نمی‌دادیم، کاری که امروز دارد انجام می‌شود در مقایسه با کاری که بعد از تامین این زیرساخت پردازشی انجام خواهد شد.

سوال: یعنی جهش چند پله‌ای اتفاق خواهد افتاد؟
سرافراز: بله به شدت، امروز برخی دانشگاه‌های ما برخی شرکت‌های ما توان ورود به بعضی توسعه فناوری‌ها را ندارند به دلیل نبود زیرساخت مناسب در کشور.

سوال: بومی است این زیرساخت قرار است اتفاق بیفتد و یا با کمک و مشارکت دیگر کشور‌ها؟
سرافراز: نه کاملاً داخلی البته پردازنده‌ها پردازنده‌هایی هستند که باید تامین شود این پردازنده‌ها انحصاری است و در اختیار یک کشور است آن پردازنده تامین خواهد شد، اما سرویس در داخل کشور ارائه خواهد شد در حوزه الگوریتم هم ما فرصت‌های بسیار زیادی داریم نیروی انسانی بسیار خوب داریم باید در واقع بتوانیم نیروی انسانی را بهره‌مندی حداکثری از آن کنیم در حوزه کاربرد هم دولت باز و مجموعه‌های مرتبطش بزرگترین بازار است شاید بعضی‌ها حوزه‌های کاربردی بعضی از صنایع امروز احساس کنند که هوش مصنوعی کمی برایشان در واقع لوکس است نیازی بهش ندارند، اما وقتی می‌رسند به اینکه اینها نیاز دارند بهش که شرکتی اینور توسعه نداده ما باید شرکت‌ها را توسعه بدهیم در عین حال بازار را نزدیک کنیم به فناوری توسعه داده شده این فاصله را کم کنیم این کار سازمان است. 

سوال: آقای معبودیان نکاتی که بیان کردید چالش‌ها و موانعی که اشاره کردید پاسخ را دریافت کردید؟ 
معبودیان: بله من چند تا نکته را عرض کنم در تکمیل فرمایشات آقای دکتر، جایگاه‌های مختلفی را آقای دکتر فرمودند داریم رتبه‌بندی که انجام شده به نظرم یک جا‌هایی ما باید تصمیم بگیریم که کجا‌ها تولید کننده می‌خواهیم باشیم در هوش مصنوعی کجا‌ها می‌خواهیم مصرف کننده یا استفاده کننده از هوش مصنوعی باشیم، اینکه طبیعتاً همه چی را بخواهیم تولید کنیم با توجه به وضعیت بازار و تقاضا نیازمند یک برنامه‌ریزی و دقت ویژه‌ای است اینجاست که به نظرم در حوزه‌هایی که ما می‌توانیم تاثیرگذاری بیشتری داشته باشیم باید سرمایه‌گذاری کنیم مثلاً حوزه اشتراک گذاری زیرساخت‌های پردازشی یا همان جی پی یو‌ها یک موضوعی است که ما باید بهش بپردازیم یا مدل‌های زبانی بزرگ موضوعاتی هستند که در آن تولید کننده باشیم، اما در خیلی از موارد هم می‌توانیم مصرف کننده و استفاده کننده بسیار خوبی داشتیم این چیزی است که به نظرم هر دو را باید نگاه کنیم در حوزه دادگان ما با توجه به وضعیت بودجه‌ها و وضعیت اقتصادی مملکت در بخش خصوصی به این نتیجه رسیده‌ایم که در کنار توجه ویژه به دولت باید به حوزه صنعت و هوش مصنوعی صنعتی بپردازیم در این حوزه حتی موضوعات صادراتی را هم می‌توانیم داشته باشیم الان ما در پیمان‌های شانگهای و بریکس مثلاً می‌توانیم در بازارگاهشان دادگان صنعتی را یا بگیریم یا عرضه کنیم یا مدل‌های هوش مصنوعی را .

* انتظار بخش خصوصی از سازمان هوش مصنوعی

سوال: بعد چه بهره‌ای خواهیم برد از این روند؟

معبودیان: طبیعتاً می‌توانیم تجارت را گسترش بدهیم اگر من بخواهم بگویم انتظار بخش خصوصی از سازمان هوش مصنوعی در یک کلام چیست تجاری سازی را تقویت بکند معتقد هستیم که شرکت‌های بخش خصوصی هم در حوزه الگوریتم و هم در حوزه دادگان و هم در حوزه زیرساخت این را چالش خودشان می‌دانند و این یک مدتی که حالا داشتیم کار می‌کردیم به راهکار‌هایی رسیده‌اند اینکه ما تقاضا را بخواهیم از طرف دولت و از طرف صنعت کمک بگیریم که تقاضا به صورت جدی به بازار وارد شود ما بتوانیم با عرضه خوبی که در حوزه هوش مصنوعی داریم تجاری سازی را داشته باشیم در حوزه هوش مصنوعی چیزی است که مطلوب اصلی صنعت ما است که ما بتوانیم تجاری‌سازی را از طرفی داشته باشیم البته جلسات متعددی خدمت آقای دکتر و تیمشان داشته‌ایم ما در کمیسیون فعالان حوزه‌های مختلف را گردآوری کرده‌ایم جلساتی داشته‌ایم مثلاً ۱۰ تا ۱۵ تا ۲۰ تا شرکت مثلاً در حوزه دادگان و یا در حوزه‌های مختلف که ما دوستان را جمیع نیازمندی‌هایی که بازار چگونه بتواند گسترش پیدا کند داشتیم خدمت دوستان و فکر می‌کنیم که عملاً از این گسترش بازار بلوغ‌های دیگری که در حوزه‌های دیگر است ایجاد می‌شود. 

سوال:درباره همین نکته‌ای که اشاره کردن آقای معبودیان موضوع تجاری سازی مشخصا برنامه‌تان چیست و چه زمانی فکر می‌کنید که به سرانجام خواهد رسید آیا خلا قانونی داریم یا نه صرفاً باید یک مسیری هموار شود تا این اتفاق بیفتد؟ 
سرافراز: ما در حوزه تجاری‌سازی فکر می‌کنیم که باید اولاً تسهیل کنیم سرمایه‌گذاری را سرمایه‌گذاری یک بخشی سرمایه‌ای است که در بخش خصوصی است باید مشوق‌هایی بگذاریم که بخش خصوصی به طور خاص در این حوزه هوش مصنوعی حتی قبل از اینکه از سمت بازار کشش زیادی ایجاد شود باید در واقع رغبت کند به سرمایه‌گذاری تا در نقطه‌ای که بازار فناوری را طلب می‌کند طلب محصول را می‌کند آمادگی وجود داشته باشد بخش دوم هم که منابع و سرمایه‌های دولتی و نهاد‌های عمومی را در واقع هدایت کنیم به سرمایه‌گذاری در کنار بخش خصوصی. 

سوال: خود بخش خصوصی چقدر می‌تواند سرمایه‌گذاری بکند؟ 
سرافراز: بسیار، ما بخش عمده را در قالب بخش خصوصی دیده‌ایم فرصتی که قانون جهش دانش بنیان و مصوبه هیئت وزیران و برنامه هفتم دیده‌اند در قالب اعتبار مالیاتی فرصتی است که در اختیار دولت قرار گرفته که سرمایه بخش خصوصی را در قالب بخشیدن مالیاتشان و قالب اعطای اعتبار مالیاتی هدایت کند. 

سوال: الان که سازمان آغاز به کار کرده سند ملی هوش مصنوعی هم داریم شرایط کاملا فراهم است که بخش خصوصی بیاید وارد شود سرمایه‌گذاری کند و کار خودش را پیش ببرد دغدغه تجاری‌سازی کشور؟ 
سرافراز: بله

سوال: چقدر زمان می‌برد؟ 
سرافراز: بخش‌هایی بالغ‌تر است بخش‌هایی نیاز به بلوغ بیشتری دارد برای رسیدن به فناوری.

سوال: یعنی چی؟
سرافراز: هوش مصنوعی عرض کردم در همه حوزه‌ها و ساحات بشری می‌تواند معنی پیدا کند بعضی حوزه‌ها، حوزه‌های جلوتری است ما در حوزه سلامت امروز به شدت در بخش‌های مختلف سلامت طلب و عطش استفاده از هوش مصنوعی داریم در حوزه تولید محتوا و سبک زندگی عطش و طلب استفاده از هوش مصنوعی داریم، حوزه صنعت که آقای معبودیان اشاره کردند این نیاز وجود دارد برخی از حوزه‌ها حوزه‌هایی است که خود فناوری هوش مصنوعی برای تجاری‌سازی برای حل مسائلی که مسائل واقعی آن حوزه است امروز کمی عقب‌تر است بعضی حوزه‌ها جلوتر است ما هم یک اولویتی داده‌ایم در حوزه‌هایی که عرض کردم در حوزه نفت آثار جدی می‌تواند داشته باشد در افزایش ظرفیت چاه‌ها یا چاه‌هایی که در واقع امروز زیر بار نیستند امروز می‌تواند کمک کند ما فکر می‌کنیم بنای این را داریم که بتوانیم شرکت‌های بزرگی در هر کدام از این حوزه‌های توسعه فناوری حوزه‌های کاربردی‌سازی هوش ایجاد کنیم با شراکت بخش خصوصی در کنار بخش دولتی.

سوال: آقای معبودیان فهرست وار انتظارات را بفرمایید؟ 
معبودیان: عرض کنم که تجاری‌سازی به عنوان اولی خدمتتان عرض کردم بعدی ما شرکت‌های هوش مصنوعی شرکت‌های قالباً نوپا هستند و در عین حوزه حمایت‌های ویژه از شرکت‌های نوپا چندین سال بیشتر نیست که یعنی سه چهار سال است که دارند فعالیت می‌کنند و اینجا‌ها اگر انحصار باشد شرکت‌ها از بین می‌روند یعنی حمایت جدی شرکت‌ها بحث اهتمام ویژه به صنعت که عرض کردم مزرعه‌های پرش سریع ملی که غیردولتی باشند خیلی مطلوب ما است بحث زیرساخت‌هایی که ما می‌خواهیم داده‌های امن را به صورت زیروتراس باشد یک حالتی باشد که مطمئن باشیم که هیچ سوء استفاده‌ای ازش نباشد زیرساختش ایجاد شود قاعده گذاری سه گانه بر با برای در حکمرانی در هوش مصنوعی نکته آخرش را هم که بگویم بودجه نویسی برای هوش مصنوعی.

سوال: آقای سرافراز ۳۰ ثانیه نکته پایانی جنابعالی را بشنویم؟
سرافراز:  آینده بسیار روشنی را در حوزه هوش مصنوعی در کشور می‌بینم توجه بسیار جدی در لایه‌های مختلف کشور به این حوزه شده و دوست دارم جوانانی که در کشور هستند به این آینده روشن امید داشته باشند و بیایند کمک کنند این آینده را در کنار همدیگر بسازیم.