به گزارش جهانی پرس از ایسنا، چند روز گذشته بود که عباس عبدی- یک پژوهشگر در فضای مجازی خود نوشت:« در اتفاقی عجیب سوم مرداد ماه با تصویب هیئت دولت کود اوره را از کیسه‌ای ۴۰ هزار تومان به ۲۴۰ هزار تومان تحویلی درب پتروشیمی‌ها افزایش یافت و بلافاصله نیز ابلاغ شد.» و سپس توییت دیگری از متوقف شدن این مصوبه به دست محمد مخبر تا آغاز فعالیت دولت جدید خبر داد.

سید محمد جواد مؤیدیان- کارشناس اقتصادکشاورزی- در گفت و گو با ایسنا، به تحلیل موضوع اهمیت کود کوره در کشاورزی جهانی و اقتصاد آن در کشور پرداخت و اظهار کرد: کود اوره از نظر فنی، کود مورد نیاز برای گیاه و جزو سه کود اصلی یعنی نیتروژن، فسفات و پتاسیم است و ما به آن نیاز داریم و در چرخه فیزیولوژیکی، فتوسنتز و رشد رویشی گیاه موثر است.

وی افزود: ما در کشور به‌صورت سالانه نزدیک به ۴ میلیون تن کود اوره نیاز داریم. پتروشیمی‌ها که تولیدکننده هستند، موظف‌اند که به شرکت‌ خدمات حمایتی کشاورزی بفروشند و به همین دلیل نیز با مسائلی درگیر هستند و فعالیت آن‌ها بر بخش کشاورزی به عنوان مصرف‌کننده و تقاضاکننده کود اوره و زنجیره ارزش‌ آن‌ها تاثیراتی دارد. این شرکت‌ها در واقع خوراک اولیه را دریافت می‌کنند که این خوراک یا نهاده‌ها در پتروشیمی به کود اوره تبدیل می‌شوند و قیمت مشخصی دارند و محصولی که به اسم کود اوره وارد بازار می‌شود نیز یک قیمت مشخصی دارد.

مؤیدیان ادامه داد: برای برخی محصولات اساسی همچون گندم، آنچه در زنجیره گندم، آرد و نان، جو، خوراک دام و ... سیاست حمایتی وضع می‌شود برای اینکه به بخش کشاورزی یارانه دهیم و این کار بسیار درست است و در تمام دنیا نیز برای حمایت از کشاورزان، به آن‌ها در قالب نهاده، کمک‌های مالی، تسهیلاتی و ... یارانه می‌دهند. کود اوره نیز جزو همین یارانه‌ها بود که برای حمایت بخش کشاورزی به کشاورزان عرضه می‌شود.

وی تصریح کرد: دقیقا قیمت کود اوره از این جهت دارای اهمیت است که باید قیمتی برای آن مشخص شود که کشاورز بتواند آن را خریداری و استفاده کند که محصول کاشته و برداشت شده عملکرد و حجم قابل قبولی داشته باشد و بتواند سیاست‌های تولیدی از جمله خودکفایی مدنظر و امنیت غذایی کشور را تامین کند چراکه این کودهای حمایتی عموما برای غلاتی استفاده می‌شوند که در امنیت غذایی ما نقش مهمی دارند.

این کارشناس اقتصادی درباره نحوه قیمت‌گذاری کود اوره گفت: پیش از این هر کیسه کود اوره با قیمت ۴۰ هزار تومان از پتروشیمی خارج می شد و با قیمتی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان به دست کشاورز می‌رسید اما حالا با توجه به قیمت‌گذاری جدید که فعلا در حال حاضر لغو شده است، قرار است که کود با قیمت ۲۴۰ هزار تومان از درب پتروشیمی خارج شود و با قیمت ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان نیز به دست کشاورز می‌رسد. یکی از دلایل این افزایش قیمت و خروجی محصول پتروشیمی که با نرخ خوراکی تبدیل می‌شود، تغییر نرخ خوراک پتروشیمی‌ها است.

وی افزود: با توجه به برنامه‌های توسعه موجود که در برنامه هفتم توسعه نیز مطرح شده، قیمت‌های موجود باید به مرور اصلاح و به قیمت‌های واقعی نزدیک شود و از اختلاف قیمتی چه در محصولات و چه در نهاده‌ها که می‌تواند منجر به شکاف قیمتی و بعدها نشت، قاچاق و ... شود بکاهند. در قیمت‌های خوراک پتروشیمی نیز در حال حاضر موضوع اصلاح قیمت وجود دارد و از طرفی نیز پیوستن شرکت‌های پتروشیمی به بورس وجود دارد بنابراین سهامی عام می‌شوند و حسابرسی آن‌ها شفاف می‌شود. از سوی دیگر نیز وقتی حسابرسی‌ها شفاف می‌شود و در قبال سود و زیان باید نسبت به سهام‌داران پاسخگو باشند.

مؤیدیان ادامه داد: ما شاهد این هستیم که چندین سال است کود اوره را با قیمت پایین از پتروشیمی‌ها خریداری کرده‌ایم و آن‌ها وارد زیان شده‌اند  و طلب سنگینی از شرکت خدمات حمایتی کشاورزی که متولی توزیع کود اوره در کشور است دارند. از طرفی نیز به سهام‌دارها پاسخگو هستند و اگر قیمت افزایش نیابد ضرر کرده و نمی‌توانند سود توزیع کنند.

تلاش برای از بین بردن شکاف قیمتی با تغییر و افزایش آن

وی افزود: از طرف دیگر در قانون برنامه و بودجه آمده است که باید به مرور شکاف قیمتی از بین برود و قیمت‌ها واقعی شوند و این اقدامی که دولت کرده است در مسیر همین مسئله است اما مسئله واقعی وجود دارد که ما با آن مواجه هستیم و آن رفتار سازمان برنامه و بودجه است. مصوبه افزایش قیمت کود اوره را هیئت وزیران فقط ابلاغ کرده و اصل پیشنهاد از سوی سازمان برنامه و بودجه است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: سازمان برنامه و بودجه کلا موافق یارانه دادن به این صورت نیست. حتی در زنجیره گندم، آرد و نان و خرید تضمینی گندم نیز شاهد این عدم تمایل هستیم. با اینکه در قانون دولت به خرید تضمینی دانه‌های روغنی، جو و محصولات دیگر تکلیف شده اما تنها چیزی که عملا خرید تضمینی می‌شود گندم است و سازمان برنامه و بودجه چندان اعتقادی به پرداخت یارانه ندارد زیرا باید منابع خرید تضمینی را فراهم کند.

وی ادامه داد: ما در حال حاضر نیز شاهد تاخیر پرداخت مطالبه گندم‌کاران هستیم. یک بخشی از این ماجرا مربوط به سازمان برنامه و بودجه است که هم در بودجه‌ریزی و هم در پرداخت‌ها مطالبات چندان معتقد به این موضوع نیست. از سال ۱۴۰۰ به بعد در دولت سیزدهم وزیر وقت کشاورزی برای پرداخت یارانه به کود اوره اصرار داشت تا خودکفایی و امنیت غذایی حاصل شود و در نهایت نیز با تلاش‌های رئیس جمهور شهید و وزیر وقت جهاد کشاورزی، با چانه‌زنی حجم مشخصی کود تامین و به کشاورزان عرضه شد و در نتیجه طی سال گذشته ۱۰.۵ میلیون تن گندم خرید تضمینی شد و توانستیم در گندم نان خودکفا شویم.

مؤیدیان تصریح کرد: در سال جاری نیز پیش‌بینی می‌شود که ۱۳ الی ۱۴ میلیون تن گندم تولید شود و تا به همین امروز نیز حجم قابل قبولی خرید تضمینی شده است. یکی از دلایل رقم خوردن این شرایط مطلوب این است که یارانه کود به نسبت پرداخت و کود تا حدودی به دست کشاورزان رسید. با این حال مسئله اصلی این است که رقم یارانه کود اوره ردیف مشخص و محل تامین منابع مشخصی در بودجه ندارد. همین افزایش قیمت نیز به این دلیل است که عدد مشخصی در بودجه سالانه وجود ندارد و سازمان برنامه و بودجه نیز تمایلی ندارد که عدد و رقمی برای آن مشخص شود و منابعی برای آن در نظر گیرد.

حذف ردیف بودجه برای کود در سال جاری

وی ادامه داد: در بودجه سال جاری عدد یارانه خرید و تامین کود اوره برای کشاورزان برای کشت سال جدید مشخص و پیشنهاد شده بود اما با پیگیری برخی سازمانهای دولتی حذف شد. از طرفی ما یک بدهی بزرگ از قبل به شرکت‌های پتروشیمی داریم همچنین ردیف بودجه مشخصی نداریم برای این که کود اوره را یارانه‌ خریداری و تامین کنیم و هزینه‌های خرید را به شرکت‌های پتروشیمی پرداخت کنیم که آن ها هم از ورشکستگی و زیان‌دیدگی فاصله گیرند.

این کارشناس اقتصادی افزود: با توجه به اینکه کود اوره در کشاورزی اهمیت دارد، اگر ما می‌خواهیم همچون بسیاری از کشورهای پیشرو و صاحب نام از کشاورزی حمایت کنیم و این قصد را داشته باشیم که به کشاورزی به عنوان یک کسب و کار و اشتغالی که سهم قابل توجهی در کشور دارد تداوم بخشیم، باید لوازم آن را نیز فراهم کنیم.

وی تصریح کرد: یکی از این ابزارها، تامین نهاده‌هایی همچون کود است که موجب افزایش عملکرد و بهره‌وری در واحد سطح می‌شودچراکه یک دوم بهره‌وری کشاورزی دنیا از ناشی از فیزیولوژی گیاه و شرایط طبیعی و نیمی از آن ناشی از استفاده بهره‌مندی از این کودها و تقویت‌کننده‌ها است. بنابراین اگر برنامه‌ای در زمینه تامین امنیت غذا و ورنق در اشتغال و تولیدات کشاورزی داریم باید جدی به این مسئله بپردازیم چراکه بخش قابل توجهی از مردم از جمله ۲۱ میلیون جمعیت روستایی- عشایری و حدود ۴.۵ میلیون بهره‌بردار کشاورزی درگیر آن هستند.

مؤیدیان با تاکید بر اینکه یکی از مردمی‌ترین بخش‌ها در اقتصاد، کشاورزی است گفت: اگر بخش‌های اقتصادی را مردمی کنیم به جهش تولید توجه کرده‌ایم. یکی از مصادیق مردمی سازی اقتصاد توجه به کشاورزی است. ما در این راستا نیاز داریم که تکلیفمان مشخص شود که آیا قصد حمایت از این بخش و غذای مردم  را داریم یا نه که در صورت حمایت باید ابزارهای لازم را فراهم کنیم.

وی افزود: یکی از ابزارهای حمایتی بودجه است که باید تکلیفمان را با ردیف‌های بودجه سالیانه مشخص کنیم. سازمان برنامه و بودجه باید نظر خود را با ردیف‌های یارانه‌ای و حمایتی تغییر دهد این که همه چیز را با پاک کردن صورت مسئله حل کند صحیح نیست و کشور دچار مشکلات دیگری می‌شود. 

سازمان برنامه و بودجه باید ردیفی برای یارانه کشاورزی در نظر گیرد

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: شاید الان سالانه به این نیاز داشته باشیم که ۲۰ همت ردیف بودجه برای یارانه کود به ردیف‌های بودجه اضافه کنیم اما مسئله اصلی، منابع این ردیف‌ها است که از کجا باید تامین شود و سازمان برنامه و بودجه باید به این سوال پاسخ دهد که منابع ردیفی که برای یارانه می‌خواهیم بگذاریم چگونه تامین خواهد کرد نه اینکه به خاطر نداشتن منابع و نداشتن برنامه این ردیف را از بودجه حذف کنیم و در نتیجه کود به یکباره از کیسه‌ای ۴۰ هزار تومان به 240 هزارتومان برسد.

وی افزود: درست است که این افزایش قیمت فعلا متوقف شده، اما در برنامه هفتم توسعه نیز مطرح شده که باید این مسئله رسیدگی شود. 

مویدیان گفت: مبتنی بر برنامه هفتم اصلاح قیمت‌ها باید انجام شود اما این به معنای جهش قیمت و آزادسازی یکباره نیست و در برخی مواقع باید سیاست حمایتی اصلاح شود یعنی اگر سیاست حمایتی پرداخت مستقیم یا به شیوه فعلی در فضای یارانه پنهان داشتیم آن را به شکل‌های دیگری انجام دهیم نه که آن را کلا قطع کنیم و باید حمایت را هدفمند کنیم.

وی افزود: نقدی که به سبک فعلی وارد بود این بود که کود اوره‌ای را تهیه می‌کنیم با خوراک ارزان یا رایگانی که به پتروشیمی می‌دهیم و نتیجه آن شود کود رایگان یا ارزان و شرکت خدمات حمایت کشاورزی را می‌فرستیم که از پتروشیمی‌ها کود خریداری کند. یعنی با قیمت پایین‌ خریداری کند و به قیمت پایین نیز به فروش برساند و به پتروشیمی بگوییم که باقی هزینه را پرداخت می‌کنیم اما هم زیان پتروشیمی را جبران نکنیم هم کود به دست مشتری نرسد.

لزوم تغییر و اصلاح سیاست‌های کشور

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر هدفمند شدن یارانه‌ها گفت: اگر مسئله ما هدفمند شدن این یارانه‌های پرداختی است باید شکل آن را تغییر دهیم. از طرفی نیز با مسئله جدی و مهم امنیت غذایی مواجیهم که باید محصول اساسی کشاورزی تولید و تامین شود. تامین مواد غذایی از خارج از کشور الزاما ارزان‌تر از داخل کشور نیست و این تفکر اشتباهی است که برخی از دولتمردان دارند، درست است که با ارزهای حمایتی و ترجیحی ممکن است ارزان‌تر خریداری شود اما در اینجا بحث‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، حمایت از تولید داخلی، وابستگی مطرح است و اصل مهمی که در بحث امنیت غذایی باید به آن توجه داشته باشیم استقلال در تامین مواد غذایی است و این موارد قطعا نیاز برنامه و پرداخت هزینه دارد.

مؤیدیان در پایان تصریح کرد: این که گندم را به دلیل ارزان‌تر تمام شدن وارد می‌کنیم تفکر بسیار خطرناکی است و در واقع با استقلال کشور بازی می‌کنیم. این مسئله برای کشور ما که خط مشی مشخصی در دنیا دارد بسیار مهم است و نباید چنین دستاویزی به برخی دولت‌ها و مسیرهای ترانزیتی متخاصم یا ناامن دهیم تا به لحاظ سیاسی و اقتصادی به ما فشار وارد کنند. دولت باید به دنبال اصلاح سیاست باشد.