به گزارش جهانی پرس از صداوسیما شبکه خبر در برنامه گفتگوی ویژه خبری یکشنبه شب(۲۱مرداد ماه) با آقای سیداحسان خاندوزی -
وزیر امور اقتصادی و دارایی آخرین وضعیت شاخص های اقتصادی را به گفتگو نشست.
سوال: خودتان فکر می کنید مهم ترین نقاط قوت و ضعف دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد چه بود ؟
خاندوزی: همانطور که مطلع هستید و بینندگان عزیز ما هم اشراف دارند ، مجموعه سیاست های اقتصادی ، مجموعه ای بسیار گسترده و پردامنه ای است ، از سیاست های بخشی فرض بفرمایید حوزه کشاورزی ، صنعت ، معدن ، راه و نیرو تا سیاست های کلان اقتصادی ، یعنی آن دست سیاست هایی که ناظر هست به شاخص های اقتصاد کلان که روندهای برآیندی را آن چیزی که حکایت کل حرکات هست ، مثل شاخصی که در رشد اقتصادی ، در سرمایه گذاری ، در تورم و بیکاری و امثالهم رخ می دهد .
نقش وزارت اقتصاد و دارایی یکی از سه رکن مهم سیاست های کلان اقتصادی دولت است ، یعنی در حوزه بخشی چه تامین کالاهای کشاورزی و صنعتی و معدنی و خودرو و مسکن و این ها ، نقش مستقیمی ندارد اما در حوزه سیاست های کلان دولت در کنار سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران سه رکن مهم اقتصاد کلان را تشکیل دادند .
اجازه بدهید من پاسخ جنابعالی را متمرکز کنم روی حوزه اقتصاد کلان ، در حوزه شاخص های اقتصاد کلان کشور یک اتفاق قابل توجه رخ داد ، من البته انکار نمی کنم که نقاط ضعفی هم در عملکردها و سیاست های اقتصادی دولت ها و از جمله دولت سیزدهم وجود داشته ، اما آن تجربه جدیدی بود که برگ متفاوتی از روندهای اقتصاد کلان ما را رقم زد به این معنا که ما تا سال۱۳۹۰ یک داستان در اقتصاد ایران داشتیم، اقتصادی که دهه‌ها متکی بر درآمد‌های نفتی عمدتا خام فروشی، هر قدر گذشته بحمدالله بهتر شده سهم هم فرآوری که در پالایش و پتروشیمی و امثالهم انجام می‌شود، اما همچنان سهم بالای درآمد‌های نفتی و تمرکز دولتی و وابستگی ارزی به برخی مبادی خاص و ویژه؛
از سال ۹۱ داستان اقتصاد ایران قدری متفاوت شد یعنی تحریم‌های اول که رقم خورد موجب شد که آن شاکله و ساختاری که چند دهه بود داشت کار می‌کرد و به ظاهر می‌رسید که علیرغم انتقاداتی که همیشه وجود داشته، اما بهرحال رشد اقتصادی کشور را تامین می‌کرد، تورم را در سطوحی پایین نگه می‌داشت و امثالهم،
از سال ۹۱ دچار یک توقف و یک سکته شد به جهت تحریم‌های دور اول و کل دهه ۹۰ متاثر شد از شرایط تحریم در اقتصاد ایران آن هم تحریم‌های نسل جدید؛ دو سال تنها در میانه دهه ۱۳۹۰ سال‌های استثنایی بود که گویا یک نوع توقف و تعلیق تحریم‌ها سال‌های ۹۵ و ۹۶ شکل گرفت، اقتصاد ایران مجدد برگشت می‌کرد به ریل دوباره نفتی در حوزه صادرات نفتی، ارز‌های نفتی، نرخ رشد اقتصادی در آن دو سال به شدت افزایش پیدا کرد، تورم بسیار به سطوح بسیار پایینی رسید، اما مجدد از ابتدای سال ۹۷ که خروج ترامپ بود از برجام، مجددا باز ما همان عوارض ابتدای دهه ۹۰ را در انتهای دهه ۹۰ مجدد شاهد بودیم،
این تجربه سال‌های ۱۳۹۱ به بعد موجب شده بود این تلقی در ذهن ایجاد بشود که اساسا اقتصاد ایران بدون این که مسئله تحریم‌های ایالات متحده را حل و فصل بکند، امکان این که بتواند رشد اقتصادی را رونق را، سرمایه گذاری، صادرات غیرنفتی و نفتی و امثالهم را ادامه بدهد نخواهد داشت، چون قبل از آن دهه‌ها به یک بیماری دچار بوده، علیرغم این که سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را رهبر معظم انقلاب سال ۹۲ اعلام کردند، اما عملا در دستور کار جدی قرار نگرفت،
دو سال تنفس و فرجه در میان دهه ۹۰، مجدد از سال ۹۷ باز برگشتیم به همان رکود تورمی ابتدای دهه ۹۰؛ من از این جهت پاسخ سوال جنابعالی را عرض می‌کنم که سال‌های ۱۴۰۰-۴۰۱ و ۴۰۲ یک تجربه تاریخی متفاوت رقم زد که علیرغم همه نقاط ضعف و نقد‌هایی که ممکن است وارد باشد به سیاست‌های اتخاذ شده، اما برای مجموعه اقتصاددانان کارشناسان اقتصادی و مدیران اقتصاد ایران حاوی یک پیام متفاوت شد
به این معنا که علیرغم این که شرایط تحریمی کما بیش ادامه پیدا کرد البته مذاکرات و بحث‌های دیپلماسی ادامه داشت در طول همان دوران، اما به سرانجام ویژه‌ای در مورد تحریم‌های ایالات متحده نرسید در طی دولت شهید رئیسی، علیرغم تداوم این ویژگی، اما توانست سطوح تجربه شده شاخص‌های رشد اقتصادی، سرمایه گذاری، صادرات، ایجاد اشتغال را کلا جابجا بکند و برگردد به عملکرد‌های بلند مدت و بلکه بهتر
سوال: این مهم ترین نقطه قوت دولت سیزدهم در دوره اقتصاد است؟
خاندوزی: به نظر می رسد در نگاه بلند مدت این تجربه جدید و متفاوت مهم ترین پیام اقتصاد کلان سال های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ و الان که ابتدای ۱۴۰۳ هستیم، شما دوره ده ساله و بیست ساله را در نظر بگیرید این اعداد به نظرم خیلی برای مردم عزیزمان جالب خواهد بود.
سوال: این مرهون اتکا به ظرفیت‌های داخل است منظورتان است؟
خاندوزی: حتما این طور است، به علت یابی آن خواهم رسید، اما می‌خواهم اول شواهدی عرض کنم که از این کلی گویی مردم به چند عدد و رقم مشخص از نهاد‌های رسمی داخلی و بین المللی برسند، در حوزه تولید ناخالص داخلی کشور جی دی پی ما، متوسط عملکرد ۲۰ ساله کشور ما ۲ و ۷ دهم درصد رشد اقتصادی بوده، متوسط عملکرد ۱۰ ساله کشور هم نیم درصد رشد اقتصادی بوده، این عملکرد در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، ۴ و نیم درصد متوسط رشد اقتصادی بوده یعنی بالاتر از تجربه متوسط ۱۰ ساله و متوسط ۲۰ ساله کشور ما که البته در آن ۲۰ ساله سال‌های بسیار زیادی ما اصلا آن تحریم سال ۹۱ به بعد را نداشتیم
عده‌ای می‌گویند که اتفاقی که در دوره دولت شهید رئیسی افتاده بیشتر متاثر از این بوده است که تحرک نفتی و فروش صادرات نفت موجب شده رشد اقتصادی، من الان می‌خواهم آمار‌های رشد اقتصادی یعنی رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت را، باز در یک دوره ۱۰ ساله متوسط یک و ۲ دهم درصد رشد جی دی پی بدون نفت بوده، در دوره ۲۰ ساله هم ۳ و نیم درصد رشد اقتصادی تولیدناخالص داخلی بدون نفت بوده، در دوره ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، ۴ درصد رشد اقتصادی بدون نفت، رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت رقم خورد باز هم از متوسط ۱۰ ساله و ۲۰ ساله بالاتر، سرمایه گذاری را عرض کنم
در سرمایه گذاری ۱۰ ساله متوسط منفی ۷ درصد یعنی در واقع ۷ درصد کاهش سرمایه گذاری داشتیم، در دوره ۲۰ ساله تقریبا صفر بوده سرمایه گذاری، منفی ۳ دهم درصد در ۲۰ ساله و در دوره ۴۰۰ تا ۴۰۲، ۶ و ۴ دهم مثبت، منفی ۷ درصد تقریبا صفر در بیست سال، در طول این سه سال مثبت ۶ و ۴ دهم درصد رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص مثبت و این قدر افزایش سرمایه گذاری در این سه سال بیش از افزایش رشد اقتصادی بوده این دو تا متغیر که یکی از آنها یک کم کوتاه مدت‌تر است سرمایه گذاری دارد، اما چشم انداز‌های بلندمدت تری را هم حکایت می‌کند،
اما اینقدر سرمایه گذاری حتی بیش از رشد که متوسط ۱۰ ساله و ۲۰ ساله را پشت سر گذاشته سرمایه گذاری باز بالاتر بوده که سهم سرمایه گذاری در جی دی پی اقتصاد ایران که ۱۹ درصد بوده در سال ۱۴۰۰ این سهم سرمایه گذاری به ۲۲ درصد افزایش پیدا کرده یعنی نشان می‌دهد انگار دو تا ماشین را در نظر بگیرید گرچه رشد اقتصادی از متوسط‌هایی ۱۰-۲۰ ساله سریعتر حرکت می‌کرده، اما خودروی دوم که سرمایه گذاری بوده شتاب حرکت او از رشد اقتصادی ما هم بالاتر بوده باعث شده نسبت را هم بتواند تغییری بدهد و جابجا کند.
می دانید وقتی صحبت می کنیم می گوییم سرمایه گذاری رشد داشته سرمایه گذاری یا در ماشین آلات است یا در ساختمان ، در حوزه ماشین آلات سه سال قبل از دولت سیزدهممنفی ۱۷ درصد رشد سرمایه گذاری بوده این شده مثبت ۱۱ و ۸ صدم درصد، در سرمایه گذاری بخش ساختمان منفی ۸ درصد بوده در سه سال قبل از آن، در سه سال دولت سیزدهم به مثبت ۳ و ۲ دهم درصد افزایش پیدا کرده است،
بنابراین نشان می‌دهد که برخلاف آن تجربه سال‌های ۹۱ تا امروز ما که گمان می‌رفت کشور در یک قفل شدگی قرار دارد که دیگر اجازه نمی‌دهد بخش واقعی، تولید، سرمایه گذاری، صادرات، شما مطلع هستید صادرات نه فقط صادرات نفت که باز دوباره بگویند شما باز دوباره نفت فروختید آن هم به برخی کشورهای خاص، صادرات غیر نفتی ما به لحاظ عدد و رقم ریالی نه به لحاظ عدد ارزی و بلکه حجم و تناژ کالاهای صادراتی ما در سال ۴۰۱ رکورد تمام تاریخ ایران به جهت ارزش دلاری صادرات غیر نفتی دیگر ده سال بیست سال سی سال هر قدر بخواهید بروید عقب مهم نیست،
بالاترین عددی است که ثبت شده توسط گمرک ایران و در سال ۴۰۲ به لحاظ حجم و وزن و تناژ هم باز بیش از سال ۴۰۱ که خودش سال رکورد بوده اتفاق افتاده است.
سوال: ممکن است یک عده ای الان این سوال برایشان مطرح بشود اگر ما وضع صادرات مان این قدر خوب بوده و توانستیم نفت را این قدر خوب بفروشیم چرا به لحاظ ارزی این قدر جهش و افزایش داشتیم ؟
خاندوزی: مسئله ارز ناشی از متغیرهای متعددی است ، اتفاقا اگر ما صادرات مان جهش نمی کرد تامین ارز ما هم افزایش پیدا نمی کرد شما درست است ما در سال ۴۰۱ یک جهش ارزی داریم که ایرادات و پیامد‌های منفی خاص خودش را داشت من اصلا هم انکار نمی‌کنم که واقعا یکی از مهم ترین...
سوال:، چون توقع این است که وقتی شما صادرات دارید ارز دارد وارد کشور می‌شود یعنی ارز دارد می‌آید یعنی عملا عرضه ارز باید قیمتش را متعادل کند.
خاندوزی: به جهت این که تقاضای ار زی ما خیلی بیشتر افزایش پیدا کرد
سوال: بابت چه؟
خاندوزی: هم بابت واردات کشور یعنی ما عددی که در رابطه با واردات رقم خورده در طول سال ۱۴۰۱ و سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن عدد بسیار بالاتری است
من اگر ارقام را پیدا کنم عرض می‌کنم، یعنی میزان واردات کالاهای نهایی کالاهای مصرفی، کالاهای مواد اولیه و مهم ماشین آلات و قطعات، این حجم واردات بیشتر در سال ۱۴۰۱ و سال ۱۴۰۲ باز هم بیش از سال ۱۴۰۱ ارزی که بانک مرکزی تامین کرد از کجا به دست آمده؟ از صادرات بیشتر به دست آمده است؟
سوال: این ناتراز نکرده صادرات و واردات ما را اگر حجم واردات بیشتر بوده با صادرات ما ناترازی برقرار نکرده؟
خاندوزی: وقتی که مجموع صادرات و واردات را می گیریم نه ، در واقع باصطلاح می گوییم تراز خارجی هنوز مثبت است یک عده از کارشناسان اقتصادی فقط تراز غیر نفتی را در نظر می گیرند می گویند فرض کنید نفت صادر نمی کنید این فرض غلط است
ما وقتی می گوییم ایران را با ترکیه با عربستان با تمام کشورهای دیگر مقایسه می کنیم کل عایدات ارزی ایران را و عربستان را و عراق را و ترکیه را و همه کشورهای دیگر را با کل مصارف ارزی یا واردات آنها مقایسه می کنیم ، مجموع این دو تا تراز به هم بسیار نزدیک است ،
به عبارت دیگر حاکی از ناترازی جدی ارزی ما نیست ، در حوزه رسمی کشور عرض می کنم.
سوال: چون شما اشاره فرمودید که حجم واردات مان را ماشین آلات ، مواد اولیه و کالاهای اساسی بالا رفته بود روی آن حساب ارز کردم که این ناتراز نکرده با صادرات ما .
خاندوزی: چون صادرات بیش از سال‌های گذشته بوده، هم صادرات نفت می‌دانید تقریبا ما در سال ۴۰۲ وقتی این را مقایسه می‌کنیم با شروع کار دولت شهید رئیسی، صادرات نفت ما به لحاظ حجمی، قیمت‌های نفت را دوباره نگویید، تعداد بشکه صادر شده نفت بیش از دوبرابر رشد صادرات نفتی داریم، رشد صادرات غیرنفتی هم عرض کردم بالاترین رکورد ثبت شده صادرات غیر نفتی ما برای سال ۱۴۰۱ هست
بنابراین مجموع نفت و غیرنفت ارز بیشتری تولید کرده، مصرف ارزی هم البته به تبع آن وقتی می‌گوییم سرمایه گذاری‌ها به حرکت درآمده، سرمایه گذاری من چند دقیقه پیش عرض کردم در ماشین آلات منفی ۱۷ درصد متوسط آن سه سال به مثبت ۱۱ و هشت صدم درصد متوسط این سه سال افزایش پیدا کرده، بخشی از این افزایش سرمایه گذاری در ماشین آلات، واردات ماشین آلات است، واردات مواد اولیه‌ای است که منجربه تولید بیشتر در حوزه‌های صنعتی و امثالهم شده است،
این به هم پیوستگی درآمد ارزی و مصارف ارزی یک زمانی است که هر چقدر ما صادرات مان کمتر باشد توان واردات مان هم کمتر خواهد شد، منقبض می‌شود، کوچک می‌شود بخش خارجی اقتصاد، اما مجموع سیاست‌های دولت و به ویژه پیشگامی خود آیت الله رئیسی در رابطه با سیاست‌های همسایگی کشورهای همسو چین و روسیه و پیمان‌های منطقه‌ای اجازه داد که اقتصاد ایران به جهت نسبتش با اقتصاد جهانی بزرگتر بشود. یعنی مجموع صادرات و واردات ما در ابتدای دولت نسبت به مجموع صادرات و واردات ما در انتهای دولت، حتی تقسیم بر کل جی‌دی‌پی دو سال هم در نظر بگیریم، نشان می‌دهد این اقتصاد برون‌گرا‌تر با اقتصاد‌های جهانی و منطقه‌ای بیشتر پیوند خورد، سهم آن افزایش پیدا کرد.
سؤال: و آن وارداتی که اشاره فرمودید روی ماشین آلات و مواد اولیه و کالاهای اساسی آیا انتظار شما را برای تأثیرگذاری در کاهش تورم هم برآورده کرد؟ یعنی آن چه که شما از آن هدف‌گیری می‌خواستید کنید روی کاهش تورم، آیا اتفاق افتاد یا کمتر از آن بود؟
خاندوزی: تحلیل تورم یک قدری متفاوت است از آن چیزی که من در مورد متغیرهای بخش واقعی مثل رشد، تولید، سرمایه‌گذاری و صادرات و امثال آن عرض می‌کنم. به طور خاص بابت سال ۱۴۰۱ که سال پیچیده‌ای بود، در ابتدای آن، عوارض ناشی از جهش قیمت‌های جهانی و جنگ اوکراین و سیاست حذف ارز ترجیحی داخل، در انتهای همان سال، جهش ارزی ناشی از اغتشاشاتی که در داخل کشور و نااطمینانی که سرریز کرد به حوزه ارزی و بانکی، موجب شد سال ۱۴۰۱ سال بسیار دشواری برای بانک مرکزی باشد، به جهت مدیریت بازار ارز.
اما از آن یک مقطع بگذریم، چون برعکس سال ۱۴۰۲ هم ارز و هم شاخص تورم همه شروع کرد به فروکش کردن عوامل داخلی مثل رشد نقدینگی و انضباط‌های پولی و مالی، عوامل خارجی همه کمک کرد به این که دوباره سال ۱۴۰۲ برگردد.
من دارم یک تصویر کلان از سه سال ارائه می‌دهم در کل تجربه دوازده ساله بعد از سال ۹۱ و تحریم‌ها. اگر از بنده بپرسید که این افزایش‌هایی که رخ داده در بخش واقعی اقتصاد، اقتصاد ایران دیگر از رکود عبور کرده، ناشی از چیست؟ چون این که در واقع فقط آمار‌های مرکز آمار و بانک مرکزی نیست، شاید برای مردم عزیزمان خوب باشد؛ نهاد‌های بین‌المللی هم به این که ما خارج شده‌ایم و از پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی و رونق تولید جلوتر هستیم.
این را هم شاید خدمت شما عرض کنم جالب باشد؛ پیش‌بینی که نهاد‌های بین‌المللی انجام دادند، حالا من هم بانک جهانی را دارم و هم صندوق بین‌المللی پول را. برای سال ۲۰۲۲ پیش بینی صندوق بین‌المللی پول؛ دو درصد نرخ رشد در ایران است، پیش بینی بانک جهانی سه ممیز سه دهم درصد رشد. محقق شده‌ای که آنها گزارش کردند؛ سه ممیز هشت است، هم از پیش بینی بانک جهانی بالاتر، هم از پیش بینی صندوق بین‌المللی پول.
برای سال ۲۰۲۳ که تقریباً معادل سال گذشته ما محسوب می‌شود؛ ۱۴۰۲ است، باز پیش بینی صندوق بین‌المللی پول؛ سه درصد نرخ رشد اقتصاد ایران است، پیش بینی بانک جهانی؛ دو ممیز چهار درصد رشد اقتصادی ایران است. محقق شده‌ای که گزارش دادند؛ چهار ممیز هفت است، یعنی باز هم از پیش‌بینی بانک جهانی، هم از پیش بینی صندوق بین‌المللی پول بالاتر محقق شده است.
در مقایسه با سایر کشورها؛ گزارش امسال بانک جهانی پیش بینی است که اقتصاد ترکیه؛ چهار و نیم درصد رشد خواهد داشت، روسیه سه ممیز شش درصد رشد خواهد داشت. عربستان نزدیک صفر، منفی رشد خواهد داشت و اقتصاد ایران پنج درصد رشد خواهد داشت. یعنی نه تنها ناظر به دو سال گذشته؛ ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، بلکه پیش بینی امسال آنها هم این است که یکی از بالاترین نرخ‌های رشد اقتصادی کشورهای منطقه ما را ایران خواهد داشت. این دیگر در واقع؛ «خوش‌تر آن باشد که سر دلبران------------- گفته آید در حدیث دیگران» گزارش‌هایی است که بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول ارائه دادند. هم ناظر به گذشته، هم ناظر به آینده.
این مجموعه اتفاقاتی که شواهد داخلی، شواهد خارجی مؤید این است که ما توانسته‌ایم یک برگ جدید، من برگردم به جمله اول خودم؛ یک تجربه تاریخی جدید در اقتصاد ایران رقم بزنیم در سال‌های ۴۰۰ تا ۴۰۲ که نصاب تحقق رشد، سرمایه‌گذاری، صادرات، نفتی و غیرنفتی و حتی ایجاد اشتغال در بخش نیروی کار را، چون می‌دانید پایین‌ترین عدد نرخ بیکاری ۲۰ سال اخیر مال ۴۰۲ است. پایین‌ترین نرخ بیکاری ۲۰ سال گذشته کشور ما.
این نصاب‌های جدید علیرغم تداوم شرایط خارجی، تنگنا‌ها و فشار‌های مانند این، یک پیام بسیار مهم داشت که از منظر بنده به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی، الهام‌بخش‌ترین نکته‌ای که وجود دارد نسبت به مجموع این روند، وقتی از بالا تصویر هوایی را نگاه می‌کنیم، نسبت به گذشته نشان می‌دهد که این اقتصاد می‌تواند، البته این بنا نیست که ما مشکل تحریم را حل نکنیم، به مذاکرات برجامی بی‌توجه باشیم و امثال آن، اصلاً به این نحو نیست، حتماً آن جا باید سربازان دیپلماسی کشور کار خود را به نحو احسن انجام دهند.
اما این خودباوری که اقتصاد ایران در تنگنای محصور شده محکوم به ضعیف و ضعیف و ضعیف‌تر شدن قرار نگرفته، بلکه می‌تواند با تحرک داخلی یا تحرک خارجی توأماً حتی از شرایط سخت هم دوباره نرخ‌های رشد و سرمایه گذاری متناسب با روند بلندمدت خودش، بلکه بالاتر از نصاب‌های ده ساله و ۲۰ ساله بسازد، شاید مهمترین اتفاق و نکته‌ای باشد که برای تحلیلگران اقتصادی کشور حائز اهمیت است.
یعنی ما هم در تحرک خارجی، کشور را رها نکرده دولت، بالأخره از ظرفیت همسایگان، وقتی می‌گوییم همسایگان، فقط سفر‌های رئیس جمهور شهیدمان و مذاکرات و توافقات و اینها نیست، روی زمین چه اتفاقاتی افتاده؟ تمام کشورهای همسایه با احساس امنیت نسبت به خاک ایران، از این کریدور به عنوان محل امن جابه‌جایی استفاده کردند.
یعنی چه بالاترین میزان ترانزیت کالاهای همسایه از خاک ایران در طول ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته ما که در تمام سال‌هایی که عدد داریم در کشورمان، بیشترین میزان ترانزیت حدود ۱۸ و نیم میلیون تن ترانزیتی بود که سال گذشته از خاک ایران انجام شده، فقط سال ۱۴۰۲، برای شما جالب است در چهار ماهه امسال اول ۱۴۰۳ پنجاه و هفت، هشت درصد بیش از رکورد چهار ماهه پارسال که خودش رکورد تاریخ ترانزیت کشور بوده است، دوباره امسال رقم خورده، این اقبال و استفاده از کریدور‌ها و ظرفیت‌های اقتصاد ایران این یک نمونه است از این که بخواهم بگویم نشانه تحقق یافتن سیاست‌های دیپلماسی اقتصادی خارجی خودش را در روی اعداد و ارقام اقتصاد ایران نشان داده است.یک تحرک خارجی از این دست.
یک تحرک داخلی هم از جهت سیاست‌هایی که کمک می‌کند به رشد تولید، موانع رشد تولید را بردارد، تسهیل محیط کسب و کار کند، درگاه ملی مجوز‌ها و اقداماتی از این دست که پیام سهولت تولید در داخل و پیام تحرک دیپلماسی اقتصادی در خارج، توأم باهم کمک می‌کند به این که ما بتوانیم نصاب‌های بالاتری را تجربه کنیم.
آخرین عرض من در این بحث پرسش جنابعالی این است که خواستم همه ابعاد آن را اشاره کنم، آخرین جزئش این است که فقط این طور نشد که اقتصاد ایران توانست نصاب‌های رشد و سرمایه‌گذاری، صادرات و اشتغال را تغییر دهد، در شرایط تحریمی، بلکه اقتصاد مقاوم‌تر هم ادامه داد خودش را، یعنی این اقتصاد بزرگتر، چاق‌تر و فربه‌تر نشد که بگوییم ما توانستیم تولید کنیم، بیشتر استان‌های ما نرخ‌های بیکاری خوبی داشتند، بیکاری پایینی داشتند، صادرات زیاد بوده، بلکه مقاوم‌تر هم شدیم،
یک عنصر کیفی متمایز. شاخص آن چیست؟ در طول سه سال گذشته هم سهم مالیات و هم درآمد‌های پایدار از کل درآمد‌های دولت افزایش پیدا کرده، از حوالی ۴۰ تا ۴۱ درصد به ۵۵ درصد، سهم مالیات در تأمین هزینه‌های جاری دولت، هم سهم اوراق و استقراض‌های دولت کم شده، این دو باهم خیلی، یک وقتی است ما استقراض بیشتری انجام می‌دهیم، یک وقتی هم هست که فقط فشار مالیاتی می‌آوریم، آن سمت به جهت درآمد‌های نفتی دچار مشکل هستیم، اما ما وقتی سهم استقراض کم می‌شود، یعنی انتشار اوراق ما در خزانه‌داری کشور که مسئولیت انتشار اوراق دولتی را بر عهده داریم، سال ۹۹؛ ۳۲ تا ۳۵ درصد از کل درآمد‌های دولت ناشی از استقراض بود؛ حدوداً یک سوم، شما بپذیرید من یک ذره عدد‌ها را رند کنم برای این که بهتر در ذهن‌ها، حدود یک سوم درآمد‌های دولت از محل استقراض و انتشار اوراق بود. سال ۱۴۰۲ این شد فقط ۱۵ تا ۱۶ درصد درآمد‌های دولت و امسال احتمالاً به عدد‌های پایین‌تر بین ۱۰ تا ۱۵ درصد این سهم استقراض کاهش پیدا می‌کند.
پس بودجه مقاوم‌تر شده، کمتر از آینده خرج کرده برای این که امروز خودش را ادامه دهد. این نسبت‌ها مهم است، چون من دیدم در برخی از گزارش‌ها که البته گزارش ساده‌اندیشانه‌ای بود، این عدد‌های مطلق را مقایسه می‌کردند می‌گفتند این ۵۰۰ هزار تا بوده و بعد شده ۸۰۰ هزار همت و امثال آن، اما در اقتصاد ما با نسبت‌ها سر و کار داریم، گول زننده و عوام‌فریبانه است اگر بخواهیم به اعداد مطلق توجه کنیم.
این نسبت در استقراض کم شده، نسبت در سهم درآمد‌های پایدار؛ گمرک، مالیات افزایش پیدا کرده است. پس بودجه مقاوم‌تر است. اختیارات واقتدار بانک مرکزی برای این که بتواند بازار ارز را مدیریت کند، اقتدار بیشتری است.
قانون جدید بانک مرکزی اختیار‌های خوب‌تری را در اختیار گذاشته، بنابراین همزمان با این که رشد، صادرات، اشتغال؛ همان مواردی که دیگر نمی‌خواهم تکرار کنم، به جهت مقاوم‌تر شدن یا تاب آورتر شدن اقتصاد هم شاخص‌ها نشان از وضعیت بهتری از دوران گذشته است.
سؤال: بعد از آن گزارشی که شما ارائه کردید راجع به وضعیت خزانه، برخی تحلیل‌شان این بود که خزانه خالی است یا خیلی وضعیت خوبی ندارد، این را ممکن است شفاف توضیح بفرمایید؟
خاندوزی: پاسخ خیلی روشن این است که اصلاحات نهادی و ساختاری که در سه سال گذشته به سرانجام رسید، این اصلاحات از سال‌های قبل شروع شده بود؛ حساب واحد خزانه تکلیف سال ۸۹ قانون است و شروع شده بود در دولت‌های گذشته هر کدام بخشی از مسیر را رفته بودند جلو، اما رسیده بود به یک هسته سختی که دیگر داشتند سازمانها مقاومت می‌کردند، شرکت‌های دولتی مقاومت می‌کردند، شرکت‌های حوزه انرژی مقاومت می‌کردند، بخش‌هایی از دانشگاه‌ها و هیأت امنایی‌ها مقاومت می‌کردند، این مقاومت که شکسته شد، حساب واحد خزانه صد درصد پیاده شد،
پرداخت به ذینفع نهایی در تاریخ مالی کشور که یک آرزوی سال‌های گذشته بود، محقق شد، موجب شد خزانه‌داری کل کشور بحمدلله بتواند از محل تجمیع تمام منابعی که در اختیار دولت و دستگاه‌های دولتی است، بدون نیاز به استقراض کار خود را جلو ببرد.
یعنی علیرغم این که می‌توانست قانوناً مثل سال ۱۴۰۰ که ما ۵۳ همت هزار میلیارد تومان¬ تنخواه گرفته بودیم از بانک مرکزی دولت گذشته و تا آخر سال تسویه کردیم، امسال هم قانوناً می‌توانست خزانه‌داری مثلاً بیش از ۷۰ هزار میلیارد تومان دوباره تنخواه بگیرد، اما نه تنها منفی نبود حساب خزانه، هیچ از تنخواه بانک مرکزی خزانه‌داری کشور استفاده نکرده بود، بنابراین آن منفی ۵۳ هزار میلیارد تومان شد صفر، بلکه یک موجودی در خود خزانه وجود داشت و یک موجودی را هم کمک کرده بود به ناترازی‌های هدفمندی یارانه‌ها که اساساً بیرون از منابع بودجه عمومی بیرون از خزانه‌داری کارهایش انجام می‌شود، توانسته بود به جای موقعیت قرض گیرنده، از تنخواه بانک مرکزی جایگاه خودش را تغییر دهد به قرض دهنده.
این مجموعاً اتفاق مثبتی است، البته متخصصین مطلع هستند و این برای آنها امر روشنی است که وقتی می‌گوییم امروز این عدد در خزانه کشور وجود دارد، فردا هم مالیات‌های بیشتری وصول می‌شود، گمرکی وصول می‌شود، حقوق معادن، سایر درآمد‌ها می‌آیند این عدد را....
سؤال: پس وضعیت بدی ندارد، منظورتان این است؟
خاندوزی: وضعیت نسبت به گذشته بسیار وضعیت مناسب، مثبت و در شرایطی است که ما هیچ وقت در ماه‌های اول سال خزانه وضعیت مثبت نداشت؛ عرض کردم دهه‌ها با تنخواه و استقراض کار خود را شروع می‌کرد، بحمدلله در یکی از بهترین موقعیت‌های خزانه‌داری هستیم.