به گزارش جهانی پرس- محمدجواد امیری- گفتگوی ویژه خبری با موضوع تحلیل حضور مردم در مراسم تشییع شهدا میزبان آقای مهدیار معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و دو میهمان دیگر بصورت تلفنی بود.
سوال: امروز ما در سراسر ایران اسلامی در شهر‌های مختلف شاهد برگزاری مراسم تشییع پیکر‌های شهدا بودیم، تقریبا سه دهه از پایان جنگ تحمیلی می‌گذرد و امروز ما شاهد این بودیم که مردم آمدند، چرا آمدند؟
مهدیار: بگذارید از این جا شروع کنیم که اول ببینیم شهید کیست؟ چه معنایی دارد؟ و بعدراجع به تاثیرات شهید در جامعه‌ای مثل جامعه ایران صحبت کنیم. شما می‌دانید که شهید یک مفهوم جهانی است صرفا متعلق به فرهنگ ایرانی و اسلامی ما نیست و بسیاری از فرهنگ‌ها با مفهوم شهید و شهادت آشنا هستند البته حتما کیفیت آن با آن چیزی که در جامعه ما مطرح است متفاوت است. اما اگر بخواهم یک تعریف خیلی صریح و روشنی از مفهوم شهید بدهم باید بگویم که می‌دانید که مهم‌ترین سرمایه‌ی زندگی هر کسی آن هستی او است و شهید کسی است که این مهم‌ترین سرمایه‌ی زندگی خود را برای یک آرمانی فراتر از سلایق و غرایز و منافع خودش قمار می‌کند و در واقع به یک نوعی به قول ما جامعه شناس‌ها، جان خودش را ابژه می‌کند و آن را به مثابه یک شی یا کالایی در دست خود می‌گیرد و به نوعی وارد قماری می‌شود و هر چقدر که این معرکه‌ای که این قمار در خودش جریان دارد پرچالش‌تر باشد این جا می‌گوییم که قدر و منزلت آن شهید بالاتر می‌رود بخاطر این که آن معرکه، معرکه‌ی داغ تری است و امکان بازگشت کسی که جانش را در دست گرفته از آن معرکه کمتر است و بخاطر همین است که شهید یک مقام بسیار بالایی در دستگاه هستی دارد.
اما در جامعه‌ی ما بخصوص شهدای جنگ تحمیلی ما، جنگ هشت ساله‌ی ما که به نسبت فرهنگ‌های دیگر یک ارج و قرب بیشتر و یک مقام و منزلت خیلی بالاتری دارند، شما می‌دانید که وقتی جنگ شروع شد، هنوز ما از آن تبعات انقلاب اسلامی فارغ نشده بودیم و هنوز به یک ثبات و پایداری نرسیده بودیم و دشمن هم به ما حمله کرد، البته این صرفا دشمن ما یک کشور نبود، من همیشه گفتم که ما آنجا در جنگ هشت ساله یک جنگ جهانی سوم را حتی ما تجربه کردیم، چون تقریبا عمده‌ی قدرت‌ها و ناقدرت‌های دنیا در مقابل ما بودند یعنی از ماهواره‌های جاسوسی آمریکایی تا میراژ‌های فرانسوی تا تانک‌های روسی تا دلار‌های نفتی عربی، تا حتی سربازان آفریقایی در مقابل ما بودند و این سمت ما هنوز شاکله‌ی دفاعی ما شکل نگرفته بود و بواسطه‌ی آن دعوتی که امام خمینی (ره) از جوانان کرد یک سیلی از جوانان، از بهترین جوانان این مملکت از کوچه‌ها و محله‌ها به این دعوت لبیک گفتند و وارد این معرکه‌ی بزرگ شدند و توانستند کاری بسیار بزرگ را به سرانجام برسانند.
به ما حتی مثلا اجازه‌ی واردات سیم خاردار هم نمی‌دادند و آن قدر دستمان خالی بود، اما به لطف الهی و با توجه به آن فرهنگ عاشورایی که انقلاب ما را به پیروزی رسانده بود و ادامه آن را ما در جنگ دیدیم توانستیم پیروز شویم. شهدای ما جهانی شدند و تاثیرات آن شهدا را شما می‌بینید اتفاقاتی که در جنگ با داعش افتاد آن رشادت‌ها، پشت داعش هم قدرت‌های عربی بودند و هم دلار‌های آمریکایی بود، هم حمایت‌های اروپایی بود منتها وارثان آن شهدا توانستند که کمر داعش را بشکنند و در واقع آن استراتژی‌های نظامی که تدارک دیده بودند برای تجزیه ایران، برای ضربه زدن به ایران را خنثی کنند.
سوال: یک نکته، آقای دکتر مهدیار از تعبیر خود شما استفاده می‌کنم از شهید، کسانی که کار‌های بزرگی انجام دادند برای کشور و از بزرگترین سرمایه شان که جانشان بود برای دفاع از وطنشان، مردمشان و آب و خاکشان گذشتند، ما عملیات‌های تفحص را که نگاه می‌کنیم، از شهدای جنگ تحمیلی و مراسم تشییع که هرزگاهی در کشور ما برگزار می‌شود در مناسبت‌های مختلف شاهد حضور نسلی هستیم که شاید کمتر این وقایع را دیدند شاید شنیدند، می‌خواهم ببینم که علت این حضور یعنی حضور نسل جوان ما، نسل کودک ما در مراسم تشییع شهدا چیست؟
مهدیار: از چند جهت قابل توجه است اول این که خود مقام شهید یعنی خون شهید یک جوششی دارد، شما ببینید خون اباعبدالله نزدیک ۱۴۰۰ سال است که می‌جوشد و در تاریخ جریان سازی و خیلی از نقشه‌ها و برنامه‌هایی که شاید ده‌ها سال برای آن برنامه ریزی شده را خنثی می‌کند، این شهدا هم که وارث خون اباعبدالله هستند، چون یک تعبیری ما داریم می‌گوییم شهید قلب تپنده‌ی تاریخ است این تعبیر از این جهت است که این با جوشش خود این خون پمپاژ می‌شود به رگ‌های جامعه و در واقع وقتی که هرزچندگاهی که یک شهیدی در واقع تقدیم می‌شود یا شهیدی پیکر پاکش برمی گردد دوباره آن خون تازه می‌شود و یک جوششی ایجاد می‌کند و من همیشه گفتم که یک مقداری تاثیراتی که این حضور شهید، حضور پیکر شهدا می‌گذارد فراتر از تحلیل‌های مادی امثال ما جامعه شناس‌ها است که سعی می‌کنیم با دو دو تا چهار تای مادی پدیده‌ها را تحلیل کنیم آن حسی که ایجاد می‌کند، آن انرژی که خون شهید پمپاژ می‌کند به سطح جامعه باعث می‌شود که تبدیل بشود به یک کانون جمعیتی و باعث می‌شود که نسل‌های مختلف حول خون شهید، خونی که تازه دوباره به جوشش درآمده جمع بشوند و بتوانند به وحدت برسند.
سوال: آقای محسن نصری، جامعه شناس و استاد دانشگاه اصفهان هم به صورت تلفنی به جمع ما اضافه شدند. اقای نصری بپردازیم به موضوعی که همیشه برای نهاد‌های فرهنگی کشور مهم است یعنی گسترش فرهنگ ایثار و شهادت در برنامه‌های مختلف، برنامه ریزی‌های مختلفی را راجع به آن اتخاذ می‌کنند و عملیاتی می‌کنند ما در تشییع پیکر شهدا یک اجتماع مردمی داریم از قشر‌های مردم از نسل‌های متفاوت، چطور می‌توانیم هم از این ظرفیت استفاده کنیم، هم برای تاثیرگذاری، هم برای تاثیر پذیری از آن چیزی که ما در موضوعات فرهنگی در بخش‌های مختلف داریم دنبال می‌کنیم؟
نصری: تسلیت عرض می‌کنم شهادت مظلومانه حضرت زهرا (س)، یکی از ویژگی‌های جامعه شناختی جامعه ما محبت اهل بیت (ع) است که در رگ و خون مردم پیر و جوان ، شهری و روستایی ، دانش آموز و دانشجو و کسبه جاری است. چون محبت اهل بیت را دارند محبت حضرت زهرا (س) را دارند، به پیروان حقیقت اهل بیت، به پیروانی که در عصر غیبت همانند حضرت زهرا (س) مدافع اسلام و مدافع ارزش‌های اسلامی و استقلال و امنیت این کشور شدند، مردم می‌آیند به صحنه و ادب می‌کنند احترام می‌کنند به پیروان شیعه واقعی حضرت زهرا (س).
به همین جهت ملت ما در این روز‌ها نشان دادند بعد از ۴۰ سال از شهادت این عزیزان و این بزرگواران که هنوز هم نام آن‌ها مشخص نیست و بدن‌های مطهر آن‌ها برگشته، ادب و احترام می‌کنند، چون این‌ها را به نام یاران واقعی و پیروان حقیقی حضرت زهرا (س) می‌شناسند که در دوران خودشان در عصر غیبت حماسه عاشورایی خلق کردند علت دیگری که برای حضور مردم ما و حماسه‌ی پیر و جوان در جامعه ما وجود دارد مقوله‌ی امنیت است جامعه‌ای می‌تواند به سعادت برسد و به موفقیت برسد که دارای امنیت باشد، مردم عزیزی که در دوران دفاع مقدس بودند و دیدند جنایت‌های دشمن بعثی را با حمایت آمریکا و صهیونیست و جوان‌هایی که امروز هستند و جنایت‌های داعش را دیدند در سال‌های گذشته امروز سپاسگزارند و امروز مدیون آن جوان‌هایی هستند که عاشورایی به صحنه آمدند و امنیت برای این ملت ایجاد کردند اقتدار ایجاد کردند، ۳۵ سال بعد از دفاع مقدس دشمنان ملت ما جرات هیچ اقدامی، هیچ حرکتی و هیچ تهدیدی علیه ملت ما را ندارند؟ چرا؟
سوال: اگر من بخواهم بین صحبت‌های شما بیایم و ادامه بدهم راجع به مخصوصا جوان‌هایی که در مراسم‌های امروز و اینچنینی حاضر می‌شوند آن‌ها امنیت و اقتدار را حس کردند که می‌آیند برای تشییع شهدا؟
نصری: هم مقوله‌ی امنیت است و هم محبت اهل بیت در جان نسل جوان ما و مردم ما از دوران کودکی در روضه سید الشهدا، در مراسم حضرت زهرا (س) بزرگ شدند، همه اظهار ارادت به پیروان و شیعیان واقعی اهل بیت و هم برای امنیت و حماسه‌ای که این‌ها خلق کردند که امروز ملت ما بعد از ۳۵ سال از دفاع مقدس و حماسه این شهدا امن‌ترین کشور در دنیا است و کسی جرات ندارد نگاه چپ به ملت ما بکند چرا؟ چون نسل جوان امروز جنایت صهیونیست‌ها را در غزه می‌بیند جنایت داعش با حمایت آمریکا را در منطقه دید اگر دفاع مقدس نبود و آن میدان‌ها را لمس نکرد هم امروز می‌بیند و هم داستان شهدایمان را خبر دارد.
سوال: خواهر بزرگوار شهید ابراهیم هادی به صورت تلفنی به جمع ما اضافه شدند، خانم زهره هادی در مقاطع مختلف زمانی در ایام مختلف در تشییع پیکر شهدا ما شاهد حضور مردم هستیم، این حضور را شما بر چه پایه و اساسی تحلیل می‌کنید؟ پیام این حضور چیست؟
خانم هادی: باعث افتخار است بعد از سال‌ها از جنگ و این که ما داریم این جاده را به پیش می‌رویم که بتوانیم انشاالله یک کار سازنده‌ای داشته باشیم و این انقلاب را نگه داریم الحمدالله رب العالمین ستون‌های ما هنوز استوار است و عزیزانی که در روز‌های جنگ شرکت کردند امروز باز می‌آیند نشان می‌دهند که ما همان‌هایی هستیم که صادقانه و محکم پای آرمان هایمان ایستادیم و همچنان کنار شما ملت عزیز ایران هستیم. افتخار ما عزیزانمان است افتخار ما برادرانمان هستند که کنار ما هنوز هستند، ما نمی‌گوییم دنبال پیکر‌های این عزیزان بودیم این‌ها آمدند باز دوباره یک مسیری را برای ما روشن کنند و ما پیرو این مسیر پیش برویم انشاالله و همیشه این مسیری که روشن نگه داشتند.
مسیر، مسیر ظهور آقا حجت ابن الحسن مهدی فاطمه است و انشاالله سربازانی که در این راه قدم برداشتند ما پشت سر این‌ها حرکت می‌کنیم و امروز باز عزیزانمان نشان دادند که در این صف محکم ایستادند و ما پشت سر این عزیزان حرکت می‌کنیم و با افتخار هر چه تمام‌تر هر چه داریم از شهدایمان داریم و باعث افتخار ما است که همیشه کنار ما هستند.
سوال: آقای مهدیار، اغلب مصاحبه شونده‌های گزارش های همه همکاران و همه مردمی که درمراسم امروز در شهر‌های مختلف حاضر بودند، جوان‌ها بودند بپردازیم به دو فضا، یکی حضور جوان‌ها در فضای مجازی، حضور جوان‌ها در مراسم عزاداری خانم فاطمه زهرا (س) مناسبت‌های مختلف ملی و حماسی و تشییع پیکر شهدا، این دو تا فضا و این دو تا حضور را حتی ممکن است یک جوان در هر دو تا حاضر باشد چطور می‌توانیم تحلیل کنیم که قضاوت درستی داشته باشیم؟
مهدیار: کشور ما در یک مدار تغییرات جهانی بوده و هست. حداقل در چند سده اخیر بخصوص خیلی این تلاطم‌هایی که کشور ما بواسطه‌ی امواج مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، از سمت بردار‌ها و نیرو‌های فراملی تحت تاثیر قرار گرفته، قابل توجه بوده، منتها ما یک گوهری داریم آن گوهری که ایران ما را ایران نگه داشته، علیرغم همه‌ی این فشار‌هایی که بوده از قبل از اسلام تا بعد از اسلام بخصوص در این چند سده‌ی اخیر که توانستیم یک دولت ملی در ایران تشکیل بدهیم و مراقبت و حراست کنیم از آن گوهر در واقع مفهوم توحید بوده است.
جامعه ایران همیشه یک جامعه‌ی توحیدی بوده است، بخصوص از صفویه به بعد که محبت اهل بیت در واقع این تجلی توحیدی جامعه‌ی ایرانی را خیلی برجسته‌تر کرده اساسا باعث شده که ایران یک تداومی را تجربه کند کمتر تمدن‌های دیگر داریم که مثل ایران توانسته باشد علیرغم این همه فشار بیرونی و تهدیدات بیرونی آن کانون اصلی و آن هسته‌ی مرکزی خودش را حفظ کند و بعد نه تنها حفظ کند که بتواند تاثیرگذار باشد.
دیگر تقریبا ایران قابل حذف از معادلات منطقه‌ای و جهانی نیست، هر اتفاقی که در حداقل منطقه‌ی ما می‌افتد ایران یک نقش اساسی در این چارچوب دارد، این امواجی که در دوره‌های مختلف کشور ما را در نوردیده بخصوص این امواج فرهنگی و رسانه‌ای که شما اشاره کردید، چالش‌ها و شکاف هایی را برای کشور ما ایجاد کرده، اما آن گوهر بنیادین و آن هسته‌ی مرکزی که ایران ما را ایران نگه داشته هنوز قابلیت جوشش دارد، هنوز قابلیت تاثیرگذاری دارد، هنوز کشش دارد مثل یک هسته‌ی و یک گوی مغناطیسی هنوز اراده‌هایی را سمت خودش جذب می‌کند و جوانان ما، چون روحیه‌ی پاکی دارند و آرمان گرا هستند هر وقت که احساس کنند که یک پدیده‌ای نزدیک به آن آرمان هایشان سریع جذب می‌شوند این استقبالی که از شهدا می‌کنند بی ارتباط با آن روحیه‌ی آرمان گرایانه‌ی جوانان ما نیست.
شهدا کسانی می‌دانستند که فراتر از منافع فردی شان و غرایز شخصی شان و خانوادگی و گروهیشان، آن عزیزترین سرمایه شان را فدا می‌کردند همه‌ی این‌ها باعث می‌شود که جوانان یک احساس همزادپنداری، یک احساس نزدیکی با شهدا داشته باشند و به نظرم این آرمان شهدا می‌تواند بعنوان یک کانون اصلی سیاستگذاری و جهت دهی فرهنگی ما عمل کند و همانطور که در طی این دهه‌ها تاثیرگذار بوده و خیلی از این فشار‌ها و بردار‌های بیرونی را امنیتی، فرهنگی و سیاسی را توانسته خنثی کند کماکان می‌تواند این جوشش را داشته باشد.
سوال: آقای نصری همچنان با ما هستید همین موضوع را به اتفاق بررسی کنیم یعنی چالش‌های حضور جوان در فضایی مثل فضای مجازی و آن تهدید‌ها و توطئه‌هایی که دشمن هرزگاهی به این سمت می‌رود با استفاده از این ظرفیت و این فضا، این را در یک سمت قرار بدهیم پتانسیل جوان و جوانی را در یک طرف قرار بدهیم و حضور جوان ایران اسلامی را در مراسم‌های اینچنینی را هم مدنظر قرار بدهیم اگر بخواهیم این‌ها را با هم ارتباط بدهیم از این ظرفیت استفاده کنیم چگونه می‌شود؟
نصری: اگر ما یک نگاه جامعه شناختی به جامعه ایران داشته باشیم جامعه‌ی ایران خانواده محور است، سلول بنیادین جامعه خانواده است اگر در سبک زندگی غربی فروپاشی خانواده رخ داده، اما در جامعه‌ی ما خانواده یک رکن اساسی است به همین جهت دشمنان این ملت و مردم در جنگ رسانه، در جنگ شناختی و ادراکی خانواده‌ها و دختران و پسران این جامعه را مورد هجوم قرار دادند که از ارزش هایشان، از ادب و احترام در خانواده، از ادب و احترام نسبت به ایثارگران جامعه خودشان، از ارزش‌های انقلابی و اسلامی خودشان فاصله بگیرند.
وقتی شما می‌بینید امروز در این ایام جوان‌های این کشور می‌آیند به صحنه، یک عرصه اش این است که جامعه‌ای که خانواده محور است نسل جوان امروز ما درک می‌کند، مادر شهید را، پدر شهید را، همسر شهید را، فرزند دختر و پسر شهید را، خواهر و نحوه‌ی تفکر را باید عوض بکند و امروز دشمنان ما امید بستند که نحوه‌ی تفکر جوانان ما را تغییر بدهند حالا چه بکنیم که دفاع بکنیم؟ امروز و دیروز‌ها یکی از میدان‌های آن خودش را نشان داد و دنیا را متحیر کرد که نسل جوانی که در دوران دفاع مقدس نبوده، نسل جوانی که حتی داستان دفاع از حرم را هم به یاد ندارد، امروز می‌آید در ادب و احترام به شهید عزیز و خانواده‌ی شهدای بزرگوار شرکت می‌کند.
سوال: خانم هادی در مرور خاطرات برادر بزرگوارتان شهید ابراهیم هادی، جوان‌ها نقش بسیار مهمی داشتند حتی بر سر مزار و در مواجهه با خانواده‌ی شما، از تجربه‌ی این حضور و از انتظارات تان از جوانان ایران بگویید؟
خانم هادی: واقعا آقا ابراهیم طوری زندگی کرده که هنوز هم همانطور کنار همه بود، با هم زندگی کردیم و الان هم دارد با ما زندگی می‌کند که همین طوری که در دورانی که ما از نزدیک با ایشان بودیم، امروز نشان می‌دهند که کنار جوان‌ها هستند، هر کدام از این راهی که رفتند، هر کدام که واقعا روشن نگه داشتند، من واقعا دیدم که عزیزان ما همان راهی که آقا ابراهیم نشان دادند که این الگوی شما است و این راه شما است و نسل‌ها و دهه‌های بعد حتی شهید‌هایی که واقعا باعث افتخار ما شدند و هر کدام نشان دادند که این مسیر را خوب آمدند و الگوگیری کردند.
آخرین الگویمان آرمان علی وردی بود که گفتند که ایشان یکی از کسانی بوده که الگو و مرام شهید هادی را با خودش داشته و توانسته جذب این شهید بشود و بتواند مسیر و راه او را ادامه بدهد و امروز می‌بینیم که از علی وردی‌ها همین طوری آرمان‌ها آمدند که آرمان خودشان را نشان بدهند که بگویند پای همین مقاومتی که این عزیزان در نسل‌ها انجام دادند و آن استواری که داشتند و مادران واقعا نقش بسزایی در این راه داشتند و توانستند آن مقاومت خودشان را نشان بدهند که ما تا آخر ایستاده ایم و می‌توانیم که همه آن مسیر را تا آخر برویم انشاالله.