بدن آموزشی بچه‌ها با خواندن تقویت می‌شود
مدرس جامعه‌شناسی بر این باور است که کودکان، علاوه بر جسم خود دارای «بدن آموزشی» هستند که تجربه خواندن می‌تواند بر قدرت یا ضعف آن تاثیر بگذارد.
به گزارش جهانی پرس از اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، مقصود فراست‌خواه عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی روز دوشنبه یکم مرداد ۱۴۰۳ در یک‌صد و پنجمین نشست کتابخانه مرجع کانون با موضوع «سواد خواندن و تاثیر آن بر حیات ذهنی و اجتماعی کودکان» با بیان اینکه بدن آموزشی بچه‌های ما نحیف است، گفت: بچه‌هایی که می‌خوانند، یاد می‌گیرند عقلانی باشند، خرد بورزند، جهان را معقول بررسی کنند و ذهن تحلیلی داشته باشند.
او در این نشست که مسعود کبیری؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه آموزش پژوهش و مدیر مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز ایران نیز حضور داشت، در این زمینه افزود: بچه‌های ما فقر غذایی و امکانات دارند بدن آموزشی آنها نیز همینطور است. تجربه خواندن نسبتِ کودکان را با جهان به مثابه امر معقول ارتقا می‌دهد. در حقیقت بچه‌هایی که کتاب می‌خوانند تجربه حیات معقول را مزه‌مزه می‌کنند.
فراست‌خواه ادامه داد: بچه‌هایی که کتاب می‌خوانند جهان را به عنوان موضوع تحلیل نگاه می‌کنند و یاد می‌گیرند عقلانی باشند، خرد بورزند، جهان را معقول بررسی کنند و ذهن تحلیلی داشته باشند. آنها استعداد زیادی برای تفکر انتقادی دارند و هزینه زیادی برای خوب زیستن نمی‌کنند یعنی امکانات، سعادت بچه‌ها را بالا می‌برد.
این مدرس جامعه‌شناسی عمل خواندن را یک کنش دانست و افزود: بچه‌هایی که می‌خوانند، عقلانیت را از پایه شروع می‌کنند. عمل خواندن کمک می‌کند بچه‌ها از ابتدا عقلانی بار بیایند. بچه‌هایی که کتاب می‌خوانند، معناسازی می‌کنند.
خواندن، سازه‌های شخصی بچه‌ها را توسعه می‌دهد
او اظهار داشت: بچه‌ها با خواندن به جای منِ مفعولی، منِ فاعلی می‌شوند یعنی «من می‌اندیشم پس هستم.» اینجاست که انسانِ خردورز ظهور می‌کند. منِ فاعلی تحت تاثیر نشانه‌هاست. فرد، تحلیلی و نمادین نگاه می‌کند چون می‌اندیشد. خواندن کمک می‌کند بچه‌ها در جهان نشانه‌ها حضور و قدرت نام‌گذاری جهان را پیدا کنند.
عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با بیان اینکه بچه‌ها از خواندن کتاب به نامیدن و خواندن جهان می‌رسند و به نوعی با جهان مانوس می‌شوند، گفت: خواندن، کودک را توانمند می‌کند. در کتابِ «رشد و شخصیت کودک» نوشته «پاول هنری ماسن و همکاران» توضیح داده می‌شود که چه‌قدر کودک توانمند است و بر اساس مشاهده، فرضیه‌سازی می‌کند. خواندن کمک می‌کند سازه‌های شخصی بچه‌ها توسعه یابد. در واقع کتاب، کنجکاوی و درک عالم را سبب می‌شود.
عملکرد دانش‌آموزان ایران چندان مناسب نیست
مسعود کبیری نیز در این نشست با محوریت «عدالت آموزشی در حوزه خواندن» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: مطالعات پرلز نشان می‌دهد که عملکرد دانش‌آموزان ایران چندان مناسب نیست با وجود اینکه انتظارهایی از ایران به دلیل پیشینه آموزشی غنی، زیاد است. از خاورمیانه، ایران و کویت در مطالعات تیمز و پرلز شرکت کردند، اما ما هنوز نتوانستیم اتفاق مثبتی از طریق بالابردن میانگین به وجود آوریم.
او خاطرنشان کرد: ما از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱ که در مطالعات تیمز و پارلز شرکت کردیم پیشرفت خوبی داشتیم، اما از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ حرکت ما رو به کاهش رفت. تاکیدی که ما داریم روی میانگین نمره‌ها نیست بلکه روی پراکندگی است. در آفریقای جنوبی چهار درصد بچه‌ها در سطح پیشرفته و ۴۶ درصد در سطح پایین هستند که این نشان‌دهنده آموزش طبقاتی است، در حالی که در کره جنوبی ۱۰۰ دانش‌آموز به کف یعنی سطح یادگیری رسیدند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه آموزش پژوهش با اشاره به اینکه ۲۴۰ مدرسه در مطالعه پرلز در سال ۲۰۱۶ داشتیم، عنوان کرد: متوجه شدیم در ۱۱ مدرسه، ۱۰۰درصد دانش‌آموزان به کف یادگیری رسیدند. سه مدرسه هم داریم که ۱۰۰ دانش‌آموز آن به کف یادگیری نرسیدند و این پراکندگی قابل بحث است.
۷۰ درصد دانش‌آموزان روستایی و عشایری به کف یادگیری نمی‌رسند
کبیری اظهار داشت: یادگیری بچه‌ها بر اساس نوع مدرسه نیز بررسی شد، یعنی مدارس شاهد، غیردولتی، دولتی، روستایی، هیئت امنایی، چند پایه، چند پایه مختلط و عشایر. نتایج جالبی به دست آمد. هفت درصد دانش‌آموزان که به کف یادگیری رسیدند در مدارس شاهد قرار دارند، یعنی عملکرد مدارس شاهد خوب است. از طرفی ۷۰درصد دانش‌آموزان در مدارس روستایی و عشایری چند پایه به کف یادگیری نمی‌رسند.
او با بیان اینکه تا سال ۲۰۱۶ عدالت آموزشی را به معنای دسترسی تعریف می‌کردند که عملکرد ایران طبق این تعریف خوب است، گفت: با تحولی که در عدالت آموزشی به وجود آمد، صرفِ دسترسی دیگر کافی نیست. من با توجه به کیفیت آموزشی به عدالت آموزشی نگاه کردم. فراهم آوردن فرصت‌های با کیفیت برای همه دانش‌آموزان بدون توجه به جنسیت و زمینه خانوادگی یکی از عوامل عدالت آموزشی است.
مدیر مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز ایران تصریح کرد: با توجه به مطالعات تیمز شاخص‌هایی در نظر گرفتیم که عبارتند از: انتظار کمینه، ناوابستگی به پیشینه، شغل والدین، تحصیلات والدین، تعداد کتاب در خانه، ارتباط بین وضعیت اقتصادی و اجتماعی با پیشرفت تحصیلی، تاب‌آوری، محرومیت مضاعف و همبستگی میان رده‌ای.
بچه‌ها در یک پنجم کشورها به حداقل سطح یادگیری نرسیدند
کبیری عنوان کرد: انتظار کمینه یعنی بچه‌ها حداقل یادگیری را داشته باشند. کشورهای پیشرفته این ملاک را دارند و یک پنجم کشورها هنوز به این سطح نرسیدند. شاخص ناوابستگی به پیشینه یعنی در اندازه توان مقوله‌هایی غیر از تلاش و هوش در یادگیری تاثیرگذار نباشند. در مورد شغل والدین باید گفت که در بیشتر کشورها بچه‌هایی که والدین بیکار دارند نسبت به آنهایی که والدین بیکار دارند، کمترین نمره را می‌گیرند اما این موضوع در ایران برعکس است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه عملکرد ایران در زمینه تحصیلات والدین خوب بوده است، بیان کرد: در شاخص تعداد کتاب در خانه و همچنین ارتباط بین وضعیت اقتصادی اجتماعی با پیشرفت تحصیلی ایران در رتبه وسط قرار دارد. در همبستگی میان‌رده‌ای به نسبت در رتبه پایین قرار می‌گیریم.
او در پایان اظهار داشت: درتاب‌آوری این مطرح می‌شود که دانش‌آموز در وضعیت اقتصادی اجتماعی در چارک پایین چه اندازه امکان دارد در چارک بالای تحصیلی قرار گیرند. ما در این شاخص در حد وسط هستیم. محرومیت مضاعف هم بیان می‌کند چند درصد دانش‌آموزان ضعیف در مدارس ضعیف درس می‌خوانند که ایران در این شاخص جزو آخرین‌هاست. در کل در شاخص‌هایی که مربوط می‌شود به عملکرد خوب نیستیم و در سایر شاخص‌ها کمی وضعیت‌مان بهتر است.
یک‌صد و پنجمین نشست کتابخانه مرجع کانون با موضوع «سواد خواندن و تاثیر آن بر حیات ذهنی و اجتماعی کودکان» صبح روز دوم مرداد ۱۴۰۳ در کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.