پایگاه خبری تحلیلی جهانی پرس
کد مطلب: ۳۵۷۴۵۵ | تاريخ: ۱۴۰۲/۱۲/۲۹ | ساعت: ۱۷ : ۵۷
حمایت از نرم افزارهای رایانه ای در نظام ثبت اختراع
اختراع نتیجه فکر فرد یا افرادی است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده خاص را ارائه می کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن ها حل می نماید.در رابطه با نرم افزارها، قانون حمایت ازپدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای مصوب 1379 حکم مشخصی ندارند، اما ماده 3 آئین نامه اجرایی قانون حمایت به ضرورت ابتکاری بودن نرم افزار و ایجاد آن توسط پدیدآورنده تاکید نموده است.
به گزارش جهانی پرس، داود حسنلو کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی -این ماده اشعار داشته است :
" پدیدآورنده نرم افزار شخص یا اشخاصی هستند که بر اساس دانش و ابتکار خود کلیه مراحل مربوط اعم از تحلیل، طراحی، ساخت و پیاده سازی نرم افزار را انجام دهند."
به طور کلی قبل از تصویب قانون فوق الذکر که اولین تلاش قانونگذار ایران برای حمایت از نرم افزارهای رایانه ای است تنها راه ممکن برای حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزار و جلوگیری از تکثیر غیر مجاز آن تمسک به قواعد عام حقوقی و قوانین موجود بود.ماده 2 قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 با اصلاحات سال 1389 طی بند 12 آثار مورد حمایت نظیر کتاب، اثر موسیقی، اثر سمعی و بصری، نقاشی و...را احصاء و در بند 11 به اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد، اشاره کرده است.این بند یکی از مبهم ترین بندهای این قانون است که برخی حتی آن را زاید دانسته و استدلال کرده اند که اگر اثر فنی چیزی باشد که جنبه ادبی یا هنری ندارد بلکه صرفا فنی باشد، در این صورت داخل در قلمرو حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان نخواهد بود بلکه مربوط به مالکیت صنعتی است که مقررات دیگری بر آن حاکم می باشد.در مقابل، برخی دیگر از صاحب نظران بعضی از گونه های آثار جدید ادبی،هنری، فنی و علمی از جمله نرم افزارهای کامپیوتری را با آن انطباق داده اند.به واقع حمایت حقوقی از نرم افزارهای رایانه ای موضوع نسبتا جدیدی است و در زمان تدوین قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 با اصلاحات 1389، رایانه و نرم افزار در طی مراحل تکوین خود بودند و کشورهای توسعه یافته نیز با اصلاح قوانین خود به شمول آن ها به این موضوع نوین تصریح کردند.لذا نمی توان گفت قانون گذار در این سال به حمایت از این پدیده نظر داشته است.بنابراین به نظر می رسید که نباید اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد را داخل در مالکیت ادبی و هنری و تحت قوانین کپی رایت دانست.اما بالاخره با توجه به تضییع حقوق شرکت های پدیدآورنده نرم افزار در کشور و شکایات فراوانی که به مراجع قضایی می شد، قانون حمایت از نرم افزارهای رایانه ای به تصویب رسید که ترکیبی از نظام حقوق مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی می باشد و در حقیقت جنبه های مشترک بین دو قانون که به نوعی با نرم افزار ارتباط دارند را در بر می گیرد.
در حقوق ایران قوانین موضوعه راجع به حمایت از حقوق ناشی از نرم افزارها که بیشتر در قالب قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای مصوب 1379 تجسم یافته است، تاکید بیشتری بر حق اختراع دارد.ماده 2 صریحا اعلام می نماید که نرم افزار اختراع است.پس اگر نرم افزار بتواند شرایط حق اختراع را داشته باشد تحت حمایت از حق اختراع واقع می شود.در صورت وجود شرایط مقرر در در قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری نرم افزار می تواند اختراع محسوب شود و پدیدآورنده در قالب اختراع، باید به قانون ثبت اختراعات رجوع نمود و شرایط آن را ارزیابی نمود.
فارغ از این موارد، اگر چه ماده 2 قانون مصوب 1379 به طور صریح نرم افزار را تحت شرایطی به عنوان اختراع به رسمیت شناخته است اما درباره مالکیت های ادبی و هنری این صراحت وجود ندارد.لذا با مبنا قرار دادن قانون فوق باید به ماده 8 آن قانون استناد نمود و نتیجه گرفت که دست کم به طور ضمنی در کنار رسمیت یافتن حق اختراع، حق ادبی و هنری نیز برای پدیدآورنده نرم افزار به رسمیت شناخته است.(ثبت نرم افزارهای موضوع ماده های 1 و 2 این قانون پس از صدور تاییدیه فنی توسط شورای عالی انفورماتیک حسب مورد توسط وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی یا مرجع ثبت شرکت ها انجام می پذیرد.)
پس اگر نرم افزار در قالب اختراع قرار گیرد، تحت نظام اختراعات ایران با کمی تغییرات که در قانون تصریح شده مورد حمایت قرار می گیرد و اگر در قالب کپی رایت قرار بگیرد این حمایت هم مشمول نرم افزار در ایران می شود.در نتیجه در قوانین مصرح ایران می توان همه نوع حمایت از پدیدآورندگان را یافت.پیش از تصویب قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان آثار رایانه ای مصوب 1379، عده ای همین شیوه را برای حمایت از نرم افزارها برگزیده بودند و با استناد به قانون حمایت مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 با اصلاحات سال 1389 با تلقی نمودن نرم افزار به عنوان اثر فنی مذکور در بند 11 ماده 2 این قانون، حق اختراع را برای پدیدآورندگان نرم افزار قائل شدند.