به گزارش جهانی پرس از صدا و سیما ، شبکه خبر ، یکشنبه شب در برنامه گفتگوی ویژه خبری موضوع آغاز پویش ملی سلامت با پوشش ۷۰ درصدی جمعیت کشور را با حضور کوروش اعتماد ، مدیر کل دفتر غیر واگیر وزارت بهداشت و به صورت تلفنی با محسن بارانی ، رئیس مرکز مدیریت شبکه بهداشت وزارت بهداشت و رضایی معاون سازمان بیمه سلامت بررسی کرد.
مقدمه مجری : وزارت بهداشت اعلام کرده از ۲۰ آبان تا ۱۵ دی مرحله نخست پویش ملی سلامت اجرا میشود. وزیر بهداشت هم این پویش را مهم دانستند و گفتند ۳۲ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در کشور فشار خون دارند و این در حالی است که بیش از ۶۰ درصد این افراد از پرفشاری خون خود اطلاع ندارند، همچنین علت بیش از ۳۰ هزار مرگ و میر سالانه در کشور بیماری دیابت است این مسئله در حالی است که حدود ۳۰ درصد از مردم از ابتلای خود به دیابت اطلاع ندارند.
در واقع در این پویش ملی که با هدف غربالگری افراد بالای ۱۸ سال آن هم در کل کشور اجرا میشود تلاش برای جلوگیری از عوارض و خطرهای بیماریهای پرفشاری خون و دیابت است.
سوال: آقای اعتماد این طرح چیست و این پویش میخواهد چه کاری را انجام بدهد؟
اعتماد: با توجه به این که بیماریهای دیابت و پرفشاری خون در جامعه شیوع بالایی دارند و همانطور که اشاره داشتید در جمعیت بالای ۲۵ سال بالغ بر ۱۴ درصد افراد مبتلا به دیابت هستند و نزدیک به ۳۰ درصد پرفشاری خون دارند، از این تعداد بالغ بر ۳۰ درصد افراد دیابتیک از بیماری خودشان اطلاع ندارند و حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا به پرفشاری خون از بیماری شان اطلاع ندارند، یکی از اهداف این بیماری این است که کسانی که از بیماری خودشان اطلاع ندارند زودتر از ابتلایشان آگاه بشوند و اقدامات کنترلی را انجام دهند. ما به مراکز جامع سلامت فراخوان میکنیم و طبق برنامههای مدون که داریم به محلهای کار آنها هم مراجعه مستقیم خواهیم داشت.
سوال: این در کل کشور است؟
اعتماد: بله
سوال: در روستاها و شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر چگونه است؟
اعتماد: هدف گذاری شده در روستاها و شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر و ۹۳ شهری که در سال جاری برنامه سلامت خانواده در آن جا شروع شد در جمعیت بالای ۱۸ سال ۱۰۰ درصد اینها پوشش داده شوند و در سایر مناطق کشور ۷۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال پوشش داده شوند.
سوال: کسانی که در روستاها و در شهرهای کوچکتر هستند و کسانی که در کلان شهرها هستند اگر بخواهند بدانند فشار خون یا دیابت دارند باید به کجا مراجعه کنند؟ چون تصوری است که احتمالاً به درب خانه افراد مراجعه میکنند، آیا مراجعه به درب خانه هم دارید یا خیر؟
اعتماد: بنا به مسائلی که انجام آزمایش دارد ترجیح ما این است که در محلهای ثابت و از پیش تعیین شده انجام شود که در اولویت اول در روستاها به خانههای بهداشت و مراکز جامع سلامت خواهند رفت و در شهرهای کوچکتر و کلان شهرها هم همینطور ، به بیمارستانها و درمانگاههای دولتی هم خواهند رفت.
سوال: آیا در شهرهای کوچکتر هم که بیمارستان وجود دارد آنجا هم این کار انجام میشود یا فقط در کلان شهرها است؟
اعتماد: در هر شهری که بیمارستان وجود داشته باشد اندازهگیری فشار خون و قند خون انجام خواهد شد.
سوال: فعلاً این طرح فقط در بیمارستانهای دولتی انجام میشود و در بیمارستانهای خصوصی انجام نمیشود؟
اعتماد: بله
سوال: آیا همه روستاها خانه بهداشت دارند یا خیر؟
اعتماد: بعضی از روستاها خانه بهداشت ندارند یا مناطق صعب العبور هستند مثلاً مناطق عشایری که عمدتاً ممکن است در غرب کشور باشد توسط تیمهای سیار وزارت بهداشت پوشش داده میشوند.
سوال: صحبت هم همین است که لزوماً نمیشود به روستا و مناطق کوچک بروی یک خانه بهداشت بزنید که کلی امکانات میخواهد که بخواهد چنین کاری در آن جا انجام بشود، پس با این خودروهای سیار به مردم مراجعه میکنید، فشار خون را هر لحظه میشود گرفت البته آن هم شرایطی دارد، مثلاً وقتی شما میخواهید فشار خون را بگیرید شاید آن طرف شرایطش مناسب نباشد مثلاً از سرکار آمده باشد یا شاید ناراحت باشد یا گرفتاریهای کاری داشته باشد و فشار خون بالا و پایین شود پس آن زمان گرفتن فشار خون مهم است.
در روستاها زمان مراجعه شما چه زمانی است و دوم این که در بحث دیابت هم یا زمان ناشتا بودن است یا دو ساعت بعد از صبحانه است، شما درچه زمانهایی این کار را انجام میدهید؟
اعتماد: ترجیح ما این است که در صورت امکان قند خون به صورت ناشتا گرفته شود، اما اگر به صورت ناشتا امکانپذیر نباشد بر اساس تفسیری که میشود این قابلیت وجود دارد که هشدارهای لازم و آموزشهای لازم برای مراجعات بعدی داده شود، زمان حضور تیمهای سیار در روستاها برای آزمایش اطلاع رسانی میشود.
سوال: این جا یک نکته وجود دارد حالا شخص به مراکز شما مراجعه میکند یا شما با ماشینهایتان به روستاها مراجعه میکنید و یا در روستاها خانههای بهداشت وجود دارد، طرف بالای ۱۸ سال میآید تست قندش را میگیرید میبینید که دیابت دارد یا فشار خون دارد، آن جا شاید یک نسخه برایش بنویسید بعد از آن چه اتفاقی میافتد؟ آیا بیمار رها میشود یا نه تا آخر حتی در ۵ سال یا حتی یک سال آینده شما این بیمار را رصد میکنید؟
اعتماد: بیماری دیابت و پرفشاری خون بیماریهایی هستند که درمان قطعی ندارند و بر اساس دستورالعملهای موجود به طور مثال بیماری دیابت باید حداقل سالانه یک بار توسط پزشک ویزیت شوند، هر ۶ ماه یک بار توسط مراقب سلامت و قند خون آنها در بازههای زمانی تعریف شده بر اساس میزان شرایط قند خونشان باید کنترل شوند، مراقبتهای کلیوی داشته باشند، مراقبت از چشم داشته باشند، برای پیشگیری از عوارض همه اینها دستورالعمل دارد و هدف ما این است که آنها را شناسایی کنیم و در قالب این دستورالعمل اینها را پیگیری کنیم.
سوال: قبلا مشابه آن را داشتیم طرف میآید تست قند و فشار از او میگیرید و بعد میگویید دیابت یا فشار خون دارید و بعد نسخه به او میدهید و دیگر میرود و بعداً دیگر پیگیری نمیشود که الان وضعیت سلامت شما به چه صورت است، مهم این است که بعداً پیگیری شود.
اعتماد: کسانی که در پرونده الکترونیکشان برای آنها بیماری دیابت و پرفشاری خون باشد وارد یک نظام مراقبتی فعال میشوند و هیچ وقت رها نمیشوند و این نظام بر اساس دستورالعملهای تعریف شده یک سری مراقبتهایی میکند به عنوان مثال بر اساس شدت یا سن بیماری هر سه یا شش ماه توسط پزشک یا غیر پزشک باید ویزیت شوند، آنها را فراخوان میکند، نوبت دهی میکند برای مراجعات بعدی و ویزیت و کنترل بیماری شان، هدف اصلی هم همین است که افراد فقط پیدا نشوند، وقتی پیدا کردیم مراقبتهای بعدی به صورت فعال برای آنها انجام شود، چون بیماری دیابت و پرفشاری خون در جامعه ما کمتر از ۵۰ درصد آنها تحت کنترل هستند، اما در داخل نظام شبکه، شاخصهای کنترلشان افزایش پیدا میکند و بهبود پیدا میکند.
هدف ما بعد از این پویشی که بعد از ۱۵ دی است فعال کردن پیگیری و مراقبت آنها است.
سوال: شما اینها را بررسی میکنید، اگر خارج از چرخههای نظام سلامت خانواده باشند آن جا چطور این اشخاص را پیگیری و رصد میکنید؟
اعتماد: اتفاق دیگری که دارد میافتد خوشبختانه ارتباط دادهای وجود دارد بین وزارت بهداشت و سازمانهای بیمهای، پوشش بیمه در کشور بالا است از طریق دادههای بیمهای کسانی که داروهای دیابت مصرف میکنند شناسایی میشوند و بعد به نظام خدمات که در سیستم شبکه داده میشوند معرفی میشوند و پیگیری فعال برای آنها انجام میشود یعنی مرکز جامع خدمات سلامت فقط برای کسانی که به آنجا مراجعه میکنند نیست، کسانی هم که مراجعه نمیکنند از طریق اتصال دادهها پیگیری میشوند.
سوال: این خیلی مهم است فقط این که ما این پویش را بگذاریم و در آخر یک آمار بگیریم بگوییم چند میلیون نفر یا چند صد هزار نفر شناسایی شدند این کار خوبی است، مهم بعد از این است، چون علت بعضی از دیابتیها چاقی است با پایین آوردن وزن میبینید دیابتش درست میشود و خیلی چیزهای دیگر، مهم این است که بعدآن را پیگیری کنیم که این شخص در ورطه خطر نرود که سلامتش را تهدید کند، انشالله چیزهایی که شما میگویید انجام میشود.
ارتباط ما با آقای محسن بارونی رئیس مرکز مدیریت شبکه بهداشت وزارت بهداشت برقرار شده است، آقای بارونی این پویش ملی سلامت که دارد صورت میگیرد بخش بزرگی از آن به شما برمیگردد که بحث زیرساختها است، بحث پرونده الکترونیکی است، بفرمایید از لحاظ تعداد، چه تعداد مرکز سلامت، خانه بهداشت یا پایگاه بهداشت میخواهند این کار را انجام بدهند؟
بارونی: ما بالغ بر ۱۸ هزار خانه بهداشت در کشور داریم که درگیر خواهند شد ، ۵۶۰۰ مرکز جامع روستایی داریم و ۵۵۰۰ پایگاه سلامت شهری داریم که مجموعاً حدود ۲۹ هزار واحد ارائه دهنده خدمت در این طرح درگیر خواهند بود که سرجمع همه این مراکز بالغ بر ۷۰ هزار نفر نیرو درگیر خواهند بود که بحث دیابت و فشار خون را انشالله دنبال خواهند کرد و از لحاظ تجهیزات و امکانات ارزیابی اولیه انجام دادیم این جاهایی که مسائل و مشکلاتی داشتند در این هفته بررسی شد و منتظر هستیم که انشالله تخصیص انجام شود و با دانشگاهها هم جلسات متعدد داشتیم زیر ساختها را آماده کنند و وزارت بهداشت و مرکز مدیریت شبکه هم دنبال خواهند کرد .
سوال: بحث نیروی انسانی را گفتید وقتی این طرح میخواهد انجام بشود یک سمت آن پزشک است، ما در بحث پزشک خانواده گفتیم بالای ۲۱ هزار پزشک نیاز داریم، اما ۱۵ هزار پزشک داشتیم یعنی با کمبود پزشک این وسط مواجه هستیم، در بحث نیروی انسانی آیا تمام این ۷۰ هزار تا که گفتید نیرویش را تامین کردهاید یا خیر؟
بارونی: در حال حاضر این تعداد نیرو طرف حساب ما هستند و ما با آنها قرارداد داریم، بخشی از آنها رسمی هستند، طرحی هستند یا به شکل پیمانی در حال فعالیت هستند. من بدون رابطان سلامت و نیروهای بسیج خدمت شما عرض کردم این ۷۰ هزار نفر نیروهای مراقب سلامت ما و بهورزان عزیز ما هستند و تعداد پزشکان ما در مراکز جامع سلامت در حال حاضر وجود دارند.
سوال: شما بفرمایید برای این کار چقدر پزشک نیاز داریم؟ الان چند پزشک داریم؟
بارونی: حدود ۱۴ هزار پزشک در ۹۳ شهر و شهرهایی که مد نظر ما است نیاز داریم که در قالب بلوکهای ۳ هزار نفری تقسیم بندی کردیم .
سوال: یعنی کمبود داریم درست است؟
بارونی: نه ۱۴ هزار پزشک در حال حاضر وجود دارند.
سوال: تعداد پزشکان در مجموع چقدر باید باشد؟
بارونی: برآوردی که کردیم حدود ۱۷ هزار پزشک باید داشته باشیم یک استراتژی جایگزین انتخاب کردیم که از پزشکان بیمه سلامت که طرف قرارداد مستقیم حوزه بهداشت نیستند استفاده کردیم که اینها هم حدود ۴۱۰۰ پزشک هستند که امروز با بیمه سلامت صحبت کردیم که در حاشیه شهر هستند مستقیم طرف قرارداد سازمان بیمه سلامت هستند که در این طرح قرار شده با حوزه بهداشت همکاری کنند، ما کمبود پزشکمان را از بخش خصوصی و سازمان بیمه سلامت کمک گرفتیم و امروز مصوب شد که دوستان پزشک ما که با بیمه سلامت در حاشیه شهر و در مناطق کم برخوردار هستند در این طرح شرکت کنند و برای جبران کمبود پزشک در این دو ماهی که پویش فعال است در این طرح کمک کنند.
سوال: بحث پرونده الکترونیک هم داریم، در این زمینه وقتی بیمار مراجعه میکند بحث آی تی که گفته میشود پرونده الکترونیک را در این زمینه چه کار کردهاید؟
بارونی: ما در مرکز مدیریت شبکه واحد پرونده الکترونیک سلامت داریم که اعتقاد ما این است هر کد ملی باید پرونده الکترونیک سلامت داشته باشد.
سوال: آیا این مراکز ما وصل است؟
بارونی: بله
سوال: یعنی چه تعداد؟ کل این اعداد و ارقامی که شما گفتید ۵۰۰۰ مرکز سلامت، ۱۸ هزار خانه بهداشت آیا همه اینها به پرونده الکترونیکی متصل هستند؟
بارونی: بله همه به سامانههای سطح یک که الان در این بخش دارد انجام میشود وصل هستند الان هر ایرانی با یک کد ملی وارد مرکز شود با مراجعهاش، پرونده الکترونیکش ساخته میشود، برخی از افراد جمعیت یک بار خدمت هستند که آمدند الان پرونده دارند در سامانه سیب، سینا که در استانهای مختلف بعضی از استانها سامانه سیب صرفاً ندارند، اما در بعضی از استانها مثل مشهد سامانه سینا دارد یا در استان گلستان سامانه دیگری است، همه اینها آمادگی را دارد که هر ایرانی وارد این مراکز و پایگاههای ما شود پرونده الکترونیک سلامتشان ساخته شود و دنبال شود.
سوال: این سامانههایی که نام بردید بعضی از کارشناسان معتقد هستند که کارایی آن چنانی ندارد.
بارونی: بحث زیرساخت اینترنت است، بستگی دارد چه مناطقی باشد، خیلی از مواقع ما قطعی و وصلی داریم برای آن فردی که کاربر است ممکن است نارضایتی ایجاد شود، این مربوط به بحثهای ارتباطات و اینترنت است واقعیت این است که پرونده الکترونیک سلامت در قالب سامانه سیب واقعاً الان اصلاحاتی انجام دادیم، همین امروز در وزارت بهداشت جلسهای بود که خیلی از فرایندهایی که غیر ضرور است قرار شد حذف شود که بار سامانه سیب و سامانههای دیگر یک مقدار کمتر شود که بتوانیم برنامههایی که اثربخش است داشته باشیم.
سوال: الان در دنیا در این مراحل خیلی پیشرفت کردهاند ما هم در این زمینه پیشرفت داریم؟ دستگاههایی الان داریم در جاهای عمومی مانند فرودگاه، ترمینال که مثلاً خود شخص برود و اندازه بگیرد تست قند خونش را، بحث الکترونیکی بودن یک سری از کارها، آیا ما چنین چیزی داریم؟
بارونی: الان ما آینده مراقبتهای بهداشتی اولیه را این طور ترسیم کردیم و دورنمای ما این طور است که حتماً از تکنیک هوش مصنوعی باید استفاده کنیم و هر ایرانی اگر در منزل یا در سطح شهر است کیوسکهای سلامت طراحی کردیم، ولی تا تحقق اصلی آن یک مقدار فاصله داریم.
سوال: بحث فشار خون و دیابت که شناسایی بشود خیلی بحث مهمی است و مهمتر از آن این است که پیگیری شود و امکانات و تجهیزات و زیرساختها فراهم شود، ممنون از شما. آقای دکتر اعتماد برای کسانی که به این بیماریها مبتلا میشوند چه تمهیداتی در نظر گرفتهاید که به لحاظ بیمهای به آنها کمک شود؟
اعتماد: از اتفاقات خیلی خوب این است که یک سری از داروهای گران قیمت که کنترل خوبی برای بیماری دیابت داشتند تحت پوشش سازمان بیمه سلامت قرار گرفتند البته بسته خدمات قبلی هم بود، هم داروها و هم آزمایشات و معاینات مربوط به کلیه و چشم که اینها به صورت دورهای برای بیماران تعریف شده بود که کمک کند این بیماری بهتر کنترل شود.
مستحضر هستید مشکل اصلی ما برای بیماران دیابت علاوه بر کنترل قند خون، پیشگیری و به تاخیر انداختن عوارض ناشی از این بیماری است از جمله نارسایی کلیه، زخم پای دیابتی و مشکلات مربوط به چشم، کنترل و مراقبت و حمایت آنها در قالب بستههای خدمت پایه در بیمه میتواند هزینههای آنها را کمتر کند و بهبودی آنها را بهتر کند و آن عوارض را به تاخیر بیندازد در نهایت از نظر حفظ منافع مالی هم به نفع سازمانهای بیمهگر میشود و هم به نفع مردم میشود.
سوال: الان اگر این کار انجام بشود برای ما چقدر صرفهجویی میشود هم به لحاظ مالی، اشارهای هم به مرگ و میرها داشتید در واقع از این اتفاق ناگوار جلوگیری بشود؟
اعتماد: آماری بدهم، در بازه زمانی ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۹ تقریباً ۲۰۰ هزار مرگ قابل اجتناب میتوانیم داشته باشیم برای دیابت و پرفشاری خون، هر کدام ۲۰۰ هزار تا یعنی به طور مثال اگر قند خون را کنترل کنیم تقریباً میتوانیم ۲۰۰ هزار مرگ ناشی از قند خون بالا که تقریباً حدود ۵۰ درصد آن مربوط به دیابت است و ۵۰ درصد دیگر را کنترل کنیم یعنی صرفاً با کنترل قند خون میتوانیم از ۲۰۰ هزار مرگ در عرض ۸ سال جلوگیری کنیم. .
سوال: الان همین بحث در بحث پیشگیری هم در بیمارستانها است همین تعداد که میگویید بحث مرگ و میر است، اما قبلش طرف میآید در بیمارستان بستری میشود، تختها، کادر درمان، هزینهها بحثی که الان مطرح است که میگویند پیشگیری اولویت دارد دقیقاً همین جا دارد خودش را نشان میدهد که اگر ما پیشگیری کنیم جدا از این که جان انسانها نجات داده میشود، از این طرف بحث هزینههای درمانی و امکانات هم است.
اعتماد: بر اساس مطالعهای که ۵ سال قبل انجام شده فقط بار اقتصادی دیابت را عرض میکنم ۱۳۰ هزار میلیارد ریال فقط برای دیابت در یک سال ما است، این برای ۵ سال قبل است. فقط یک بیماری دیابت که اگر ما این را پیشگیری کنیم و جالب است که اگر عوامل خطر این را پیشگیری کنیم یعنی افراد ۵ تا ۷ درصد وزنشان را کنترل کنند، ورزش کنند، ۷۰ درصد از موارد جدید ابتلا به دیابت پیشگیری میشود.
سوال: ارتباط تلفنی با آقای رضایی معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران برقرار شده است، آقای رضایی یک بحث پویش ملی سلامت، بحث درمان است. در دیابت چه کار کردید که چتر بیمهایتان گسترش پیدا کند، هرچند که امروز ۴ قلم داروی دیابتی بیمه شد.
رضایی: خوشبختانه در طول یک سال اخیر قدمهای خوبی برای پوشش مناسب خدماتی که مرتبط با بیماری دیابت است برداشته شد. در بحث دیابت در یک سال اخیر بیش از ۲۵ قلم دارو که تحت پوشش بیمه نبودند از طریق صندوق بیماریهای خاص و صعب العراج پوشش بیمهای برایشان برقرار شده که داروهای نسبتا جدیدی بودند و توانسته پرداخت از جیب بیماران دیابتی را کاهش بدهد و تاکنون بیش از ۷۶۰ هزار نفر از بیماران بیمه سلامت که دیابت داشتند را شناسایی و نشان دار کردیم که این بیماران که نشان دار شدند میتوانند از آن خدمات ویژهای، از آن بستههای خدمتی ما استفاده کنند که علاوه بر این که میتوانند از پوشش خاص بیماران دیابتی ما بهرهمند شوند در کنار آن میتوانند از سایر خدمات از جمله خدماتی که مربوط به مشکلات درمان چشمی، موارد مشکلات چشمی ناشی از دیابت است از جمله لیزر تراپی و او سی تی و پی آر پی است بهرهمند شوند و خبر دیگر این که ما برای بیماران دیابتی خودمان برای مرحله کنترل دیابت دستگاه گلوکومتر را هم در اختیار بیمه شدگان خودمان که دارای بیماری دیابت هستند قرار دادیم و لوازم جانبی از جمله گلوکومتر و سوزنهایی که برای اندازه گیری قند خون لازم است که تا سقف معینی هر ماه تحت پوشش بیمه قرار گرفته که این مجموعه میتواند برای کنترل دیابت موثر باشد.
سوال: این بیمههایی که شما گفتید طرف قراردادشان تمام بیمارستانهای دولتی است، خصوصی که نیست درست است؟
رضایی: در مورد دارو که فراگیر در کل کشور است و مورد تعهد ما قرار دارد چه بخش دولتی و چه بخش خصوصی، در خصوص لوازم جانبی که برای سنجش قند خون است به صورت خسارت پرداخت میشود هر کدام از اینها سقفی دارند که بیمه شدگان بعد از خرید این کالاها برای گلوکومتر تا ۴۰۰ هزار تومان برای، دریافت نوار تست قند خون ماهانه ۱۴۰ هزار تومان و برای سوزن اندازهگیری قند خون ماهانه تا سقف ۵۰ هزار تومان میتوانند برای دریافت خسارت به ادارات ما مراجعه داشته باشند.
سوال: ممنون از شما، آقای اعتماد افق این کار را چطور میبینید؟
اعتماد: با توجه به شواهدی که در نظام شبکه موجود است افرادی که تحت پوشش نظام شبکه بهداشت کشور قرار گرفتهاند شاخصهای کنترل بیماری دیابت و پرفشاری خونشان از میانگین کشوری و جهانی بسیار بالاتر است و ما به دنبال همین دستاورد برای مردم عزیز هستیم.